Şeker, tütün, alkolde UZUN GEÇİŞ DÖNEMİ
›› Şeker piyasasını düzenleyen Şeker Kurumu ve alkollü içki ile tütünü düzenleyen TAPDK kapatıldı, görevi bakanlıklara eklendi
›› Özel bilgi gerektiren görev ve sorumluluk, şeker, tütün ve alkollü içki piyasalarında uzun bir geçiş dönemini gerektirebilir
Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında hazırlanan 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Şeker Kurumu ile Tütün Mamülleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) kapatıldı.
Şeker Kurumu’nun görev ve sorumlulukları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na aktarıldı. Bakanlık, kotaların tespiti, denetim, iç fiyat, arz talep dengesi ve spekülatif etkileri dikkate alarak şeker ticaretine ilişkin kuralları belirleyecek.
Kapatılan TAPDK’nın görev ve sorumlulukları ise Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı arasında bölüştürüldü.
Kanunlarla kurulmuş “Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluş” statüsünde 10 kamu kuruluşumuz vardı. Bunlar; Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Rekabet Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Şeker Kurumu, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK), Kamu İhale Kurumu ve Kamu Gözetimi Kurumu idi. Şimdi sayıları 8’e indi.
Şeker Kurumu neydi?
Şeker Kurumu 4634 sayılı Şeker Kanunu ile; Türkiye’de şeker talebinin yurt içi üretimle karşılanmasını sağlamak ve gerektiğinde ihraç edilmesini sağlamak üzere şeker üretiminde fiyatlamaları belirlemek, şeker piyasası şart ve yöntemlerini düzenlemek amacıyla kuruldu.
Şeker fiyatı ise arz ve talebe göre serbestçe oluşuyordu. Kurumda 7 kurul üyesi ve 53 çalışan vardı.
Geçen ürün dönemi 19.5 milyon ton şeker pancarı satın alan 7 şirkete ait 33 şeker fabrikasında (fabrikaların 25’i kamuya ait) 2 milyon ton pancar şekeri üretildi.
Mısırdan üretilen nişasta bazlı şeker kotalarını da Şeker Kurumu belirliyordu. Türkiye’de 5 şirkete ait 5 tesiste geçen yıl 624 bin ton nişasta bazlı şeker şurubu üretildi. Üretimin 327 bin tonu iç pazarda değerlendirildi
TAPDK ne yapardı?
Tütün, tütün mamulleri, alkol ve alkollü içki üretimi ve ticareti 140 yıl devlet tekelinde iken özelleştirildi. Tekel kapatıldı.
Üretim ve dağıtım özelleştirildikten sonra Tekel tarafından yürütülen düzenleme ve denetleme görevlerini devlet adına yürütmek amacıyla 2002 yılında TAPDK oluşturuldu. Kurumda 7 kurul üyesi ve 202 çalışan vardı.
Tütün bizim için önemli bir tarım ürünü idi. Önemini giderek kaybetti ama gene de 55 bin üretici, 76 bin ton tütün üretiyor. 50 bin tonu ihraç ediliyor. Buna karşılık 2016 yılında 102 bin ton tütün ithal edildi.
Sigara üreticisi 8 firma 105 milyar adet (tek) sigara üretti. (2010 yılı üretimi 93 milyar adetti.)
Sigara üreten firmaların kullandıkları 116 bin ton tütünün yüzde 13’ü yerli yüzde 87’si yabancı tütün. Türkiye’de 2016 yılında 991 bin tonu yerli, 21 bin tonu ithal 1 milyon 12 bin ton alkollü içki tüketildi.
Tüketimin 900 bin tonu bira... Bira dışında kalan 112 bin ton alkollü içki tüketiminde rakının payı 35 bin ton, şarabın payı 50 bin ton.
Önem taşıyordu...
Alkol ve alkollü içki üretimini, ithalatını, piyasasını Tekel kapandıktan sonra bugüne kadar TAPDK düzenliyor ve denetliyordu. Şeker Kurumu’nun da TAPDK’nın da görev ve sorumluluk alanları ekonomi bakımından, sosyal bakımdan büyük önem taşıyordu.
Bu özel bilgi ve ilgiye muhtaç görev ve sorumlulukların bakanlıkların mevcut görev ve sorumluluklarına eklenmesi, şeker, tütün ve alkollü içki piyasalarında uzun bir geçiş dönemini gerektirecek.