“Eğitimdir ki, bir ulusu ya hür, bağımsız, şanlı, yüksek bir toplum hâlinde yaşatır ya da bir ulusu esaret ve sefalete terk eder”
-Mustafa Kemal Atatürk
ABD ’de akla hayale gelmeyecek gelişmeler yaşanmaya devam ediliyor. İngiliz monarşisine karşı gelip kan dökerek kurdukları demokratik cumhuriyet ile kıvanç duyan Amerika, kendi kurucu değerlerini umursamayan bir liderin pençesi altındadır. Sadece kendi ülkesinde değil, dünyada da Amerikalı değerler olarak bilinen prensipleri ayaklar altına alan Trump, küresel bir tehdit oluşturmaktadır.
İngiltere vatandaşına “Hannibal” muamelesi
Geçtiğimiz günlerde bir İngiltere (Birleşik Krallık) vatandaşının başına gelenlerden bahsedelim: 28 yaşındaki Becky Burke ABD’de turist olarak bulunma şartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza (ICE) tarafından 19 gün gözaltında tutulur. Bu süreçte hapishane kıyafetleri giydirilir, elleri ayakları zincirlenir. Nihayet geçtiğimiz Salı günü Galler’e dönen genç gezginin ailesi, kızlarına Hannibal Lecter gibi davranıldığını ve büyük travmalar yaşatıldığını ifade ederler. Artık ABD’de bulunan her bir yabancı ülke vatandaşına potansiyel bir suçlu gözüyle bakılmaktadır.
ABD’de anayasal kriz
Venezuelalı suç örgütü “Tren de Aragua” üyesi oldukları gerekçesiyle yüzlerce göçmenin uçaklara bindirilerek El Salvador’a gönderilmesinin yankıları devam ediyor. 18. Yüzyıldan kalan bir yasayı kullanarak göçmenlerin sınır dışı edilmesini federal bölge hâkimi James Boasberg durdurmuş, kalkan uçakların geri dönmeleri talimatını vermişti. Trump yönetimi bu karara uymadı; üstüne üstlük Trump Boasberg’in görevden alınması gerektiğini söyledi.
Fransız düşünür Alexis de Tocqueville 1800’-lü yılların başında gerçekleştirdiği Amerika ziyaretinde çok önemli gözlemlerde bulunmuştur. O dönemki Amerika’yı Avrupa’dan ayıran nitelik olarak “mores” dediği, töre ya da gelenek diyebileceğimiz bir olgudan bahseder. ABD’nin kalbi olan kasaba hayatında cumhuriyetin temelini oluşturan törelerin mevcut olduğunu, ancak bu şekilde egemenliğin halkta kalabildiğini ifade eder. Tocqueville, çoğunluğun tiranlığı tehlikesinin önündeki en büyük engelin Amerikan yargı sistemi olduğunu söyler; ABD Yüksek Mahkeme-si’nin yasaları anayasal uygunluk açısından denetleme yetkisinin var olmasını hayranlıkla anlatır.
Eğitim Bakanlığı kapatılıyor
Trump perşembe günü Eğitim Bakanlığı’nın lağvedilmesi için bir kararname imzaladı. Okulları zaten diğer gelişmiş ülkelerin gerisinde olan ABD’nin toplumsal yapısı da bu kararla cehalete bir adım daha yaklaşmış oldu. ABD başkanının Kongre kararı olmadan bu şekilde bir bakanlığı ortadan kaldırma yetkisi olup olmadığı tartışılıyor. Ancak yetkisi olsa da olmasa da Trump’ın keyfi bir şekilde ülkeyi ve dünyayı yönetmesinin önünde ciddi engeller bulunmuyor. Yasama hem Senato hem de Temsilciler Meclisi’nde Trump’ın partisi Cumhuriyetçilerin kontrolündedir. Her ne kadar son günlerde ABD Yüksek Mahkeme Başkanı Roberts ile arası açılır gibi olsa da Mahkeme’de de çoğunluk muhafazakarlardadır (Trump’ın önünü açan “dokunulmazlık” kararını aynı yargıçlar vermişlerdir). Kısacası Trump’ı engelleyecek neredeyse hiçbir demokratik güç kalmamıştır.
Demokrasi ve cumhuriyet rejimlerinin ortak dayanağı halktır. Halkın gücü ise Tocqueville’in bahsettiği töreler, geleneklerdir. Bir başka deyişle ahlak ve utanma duygusu toplumu ve siyasileri yönlendirir. Trump gibi utanma duygusu pek olmayan bir kişi ABD başkanı olduğunda işte böyle krizler ortaya çıkmaktadır.
Herkes kendi çaresine bakmak zorunda
2005 yılında BM Genel Kurulu “responsibility to protect” (koruma sorumluluğu) kavramını onaylayarak insanlığa karşı suçların diğer devletler tarafından müdahale edilerek önlenmesini amaçlamıştır. Bu taahhütten bahsetmek artık maalesef mümkün değildir. Misal Trump’ın başkanlığından en memnun kişiler hiç kuşkusuz ki Putin ve Netanyahu’dur. Geçtiğimiz hafta Putin ateşkesi reddetmiş, İsrail ise Gazze’ye tekrardan saldırmaya başlamıştır. Avrupa ise kendi güvenliğini sağlama telaşındadır. Sonuç olarak artık her ülke kendi başına kalmıştır, kendi kendilerini kurtarmaktan başka çareleri yoktur.
