Bize ait tarihi ve sanatsal eserlerin bir şekilde dışarıya götürülüp dünyanın her köşesinde alınıp satıldığını ve sergilendiğini uzun yıllardan bu yana izler dururuz. Son yıllarda bir kısmının geri getirildiğini de gördük ama geri gelemeyecek olanlar büyük çoğunlukta. Konuşmaktan ve sinir olmaktan başka bir şey yapılamıyor ne yazık ki…
Geçtiğimiz günlerde 1480 yılında Gentile Bellini tarafından ya da onun atölyesinde yapıldığı düşünülen üç Fatih Sultan Mehmet tablosundan biri İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yaklaşık 770 bin sterline satın alınıp Türkiye’ye getirildi. Bu sefer de bir kısım aklı evvel, “O parayla neler neler yapılırdı” deyip polemik yaratmaya çalıştılar ama şükür ki tutmadı.
Aklın yolu bir…
Oldukça ilginç bir tablo… Bellini, Fatih Sultan Mehmet’le yüz yüze bakacak şekilde bir başka kişiyi daha resimlemiş tablosunda. Tablonun arkasında “İkinci Mehmed ve onun oğlunun Gentile Bellini tarafından resmi” şeklinde bir not var.
Tamam ama Gentile Bellini’nin İstanbul’da bulunduğu 1479 ve 1481 yılları arasında Fatih’in üç oğlundan biri olan Mustafa ölmüştü. Diğer oğlu Beyazıt Amasya’da küçük oğlu Cem de Konya’daydı. Yani Bellini’nin Fatih’in hiçbir oğlunu görerek resimleme şansı yoktu.
Buna rağmen nedense herkes Cem Sultan üzerinde yoğunlaştı.
Mesela 2018 yılında vefat eden Sanat Tarihi Profesörü Semavi Eyice Ocak 1973’te yazdığı ve Belleten Dergisi’nin 145.sayısında yayınlanan “Cem Sultan’ın portreleri” başlıklı makalesinde o yıllarda Basel’de bir koleksiyonda bulunan bu tablodaki genç figürün Cem Sultan olabileceğinden söz eder.
Alman Tarihçi ve şarkiyatçı Franz Babinger’e göre de tablodaki ikinci kişi Cem Sultan’dır. İkinci kişinin Cem Sultan olduğuna dair kanaatini dile getiren bir diğer kişi de İlber Ortaylı’dır. 2016 yılında vefat eden Türkolog Münevver Meriç de 2006 yılında yayınladığı “Sultan Cem” adlı eserinde tablodaki ikinci kişinin Cem Sultan olduğunu dile getirmiş.
Ancak farklı fikirde olanlar da var.
İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Edebiyat Fakültesi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Şükrü Çoruk biri gençlik hali, diğeri de yaşlılık olmak üzere tablodaki iki kişinin de Fatih Sultan Mehmet olabileceğine işaret etmiş.
Christies Müzayede Evi de açık artırmadan hemen önce yaptığı açıklamada jeopolitik strateji gereği tablodaki ikinci kişinin Avrupalı bir tüccar ya da diplomat olabileceğinden bahsetmiş.
Murat Bardakçı ve Erhan Afyoncu da tablodaki ikinci figürün Cem Sultan olmadığı fikrinden yanalar.
Bu tartışma daha çok su kaldıracak gibi görünüyor ama hadi bir fikir de ben ortaya atayım. Tablonun arkasında “İkinci Mehmed ve onun oğlunun Gentile Bellini tarafından resmi” ibaresi olduğuna göre, Allah hiç kimseye evlat acısı vermesin ama siz Fatih Sultan Mehmet olsaydınız ve biri henüz birkaç sene önce vefat etmiş (1474) üç evladınız olsaydı, o tabloda ölen evladınızın resimlenmesini istemez miydiniz?
Yedi düvel padişahı olsa da sonuçta o da bir baba…