İzmir’e güzel haberler (3)
Son iki yazımızda Bornova Steinbuchell Köşkü’nde açılacak olan Halı müzesi ve yine Bornova’da Tristram Köşkü’nde açılacak olan İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi’nin müjdelerini vermiştik. Bugün de önceki yazımızda, “Tristram Köşkü İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi olacak ama girişte soldaki iki oda başka amaçla kullanılacak. Orada da bir güzel haber var. O müjde de önümüzdeki yazıya kalsın” sözleriyle bahsettiğimiz üçüncü güzel haberimizi vereceğiz ama önce Tristram Köşkünden, Tristram ailesinden ve köşkün içinde bulunduğu Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü’nün tarihinden kısa notlar verelim.
İzmir’deki Levanten mimari örneklerinin en güzellerinden biri olan Tristram Köşkü, 1904 yılında İnşa edilmiş. Binanın kayıtlarda görülen ilk sahibi İngiliz Tristram Ailesidir. Tristram Ailesinin Osmanlı Devleti’ne gelen ilk ferdi Uvadele Barrington Tristram’dır. Onun aynı isimdeki oğlu genç Uvadele Barrington Tristram dönemin Osmanlı Bankası’nda üst düzey yönetici olarak görev yaptı. Hatta Padişah Mehmet Reşat döneminde basılan 5 liralık banknotlarda Uvadele Barrington Tristram’ın imzası bulunmaktadır.
Türkiye’de ilk kez Bornova’da düzenlenen jimnastik ve bisiklet yarışmalarının organizasyonu da Tristram Ailesi tarafından yapılmıştır.
1948 yılından itibaren Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mülkiyetine geçen bina o tarihten itibaren uzun yıllar boyunca Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak hizmet vermiştir.
1990’lı yıllara kadar aktif olarak kullanılan bina o tarihten 2015 yılına kadar boş kalmıştır.
Tristram Köşkü 2013 yılında Kültür Bakanlığı’nın mülkiyetine geçmiş ardından da restorasyon sürecine girilmiştir.
1950-51 yılları arasında Tarım Bakanı olarak hizmet veren ve Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü’nün kurucusu (Kurulduğu dönemdeki adı Garbi Anadolu Emraz ve Haşarat Mücadele İstasyonu) Nihat İyriboz ve Türk Sanat Müziği’nin önemli bestekârlarından unutulmaz Kürdilihicazkar Saz Semaisi’nin bestecisi Reşat Aysu uzun yıllar bu binada görev yapmıştır.
Usta gazeteci büyüğümüz sevgili Yaşar Aksoy’un babası Cemal Aksoy da Tristram Köşkü’nün Zirai Mücadele Enstitüsü olarak kullanıldığı yıllarda o binada görev yapmış. Yaşar Aksoy, bu kurum ile ilgili hissiyatını, “1931’de kurulduğu zaman ilk müdürü, daha sonra Tarım Bakanı olan Nihat İyriboz idi. İlk memuru ise, Bornova Ziraat Okulu mezunu çiçeği burnunda tarım teknisyeni babam Cemal Aksoy idi. Ailemizin ilk maaşları, ilk ekmek paramız bu kurumdan geldiği için bizce daima kutsal bir çatı olarak algılanmıştır” sözleriyle anlatır.
Türkiye’nin ilk kadın ziraat mühendislerinden Şahide Yargıç da 1940-1950 yılları arasında Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü’nde görev yapmıştır.
Gelelim üçüncü güzel habere…
Yaklaşık 120 yıllık ömrü boyunca pek çok tarihsel olaya tanıklık eden Tristram Köşkü’nün yazımın başında bahsettiğim girişte soldaki iki odası küçük bir böcek müzesi olarak hayatına devam edecek. Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü’nün çalışmalarıyla hazırlanmakta olan müzeyi geçen hafta Enstitü Müdürü Tevfik Turanlı ve Müdür Yardımcısı Ekrem Kaya ile birlikte gezdik. Çalışmalar son aşamaya gelmiş. Alanı küçük olsa bile binlerce böcek örneğinin sergileneceği Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Böcek Müzesi, İzmir’e ve Bornova’ya farklı bir renk katacak.
