Antik Meles Çayı nerede? (2)

Yeşildere (Kemer Çayı) ve Halkapınar dereleri hakkındaki notlarımızın yer aldığı ‘Antik Meles Çayı nerede?’ başlıklı yazımızın Bornova Çayı’yla ilgili bölümüne, yaşadığımız deprem felaketi nedeniyle iki hafta gecikmeli olarak devam ediyoruz.

Bornova Çayı olabilir mi?

Tarih meraklısı dostlarımız iyi bilirler ki, medeniyetler taşınırken sadece evlerini değil, hikâyelerini ve kutsallarını da beraberinde götürür.

Adını Meles Çayı’ndan alan, Homeros’un yaşadığı dönemde Smyrna şehrinin Bayraklı Tepekule’de olduğunu biliyoruz.

Her ne kadar bir kısım tarihçi Yeşildere’nin, önemli bir kısım tarihçi de Halkapınar Deresi’nin Meles Çayı olduğunu öne sürse de, tarihçi ve coğrafyacı Strabon’un Meles Çayı’nın yerini ‘Antik Smyrna şehir duvarlarının dibinden geçtiği’ şeklinde tanımladığını bildiğimize göre, bugün Tepekule’nin dibinden geçen çayın hangisi olduğu gün gibi ortada. Bornova Çayı...

Belli ki, İzmir şehri Tepekule’den Kadifekale’ye taşınırken İzmirliler, kutsal Meles Çayı’nı da hikâyeleriyle birlikte yeni şehrin yakınlarına taşımıştı.

Tarihçi Pausanias, 1800 yıl önce “Smyrnalılar, pek kaliteli suyu olan ve kaynaklarında Homeros’un şiirlerini yazdığı bir mağara bulunan Meles’in sahipleridir” cümlesiyle, Meles’ten ve Homeros’un yaşadığı mağaralardan bahseder.

Gezgin Otto Friedrich von Richter de Meles ve Homeros mağaralarından “20 Temmuz (1815) sabahı kayıkla Bornova İskelesi’ne gittim. İki eşek ve bir rehber kiralayarak, kısmen zeytinlik, kısmen çalılık ve arada sırada da iğne yapraklı ağaçların bulunduğu Meles Vadisi’nin kayalıklarına çıktım. Mermer yataklarının bulunduğu noktada, insan eliyle açılması mümkün olmayan beş küçük mağara vardı. Bu mağaralar, Homeros Mağaraları olarak anılıyor. En tepede bir mezar oyulmuştu” şeklinde söz etmiştir.

Gezgin Leon Emmanuel Laborde da 1838 yılında Bornova’ya gelerek Homeros’un yaşadığı mağaraları ve hemen önündeki Bornova Çayı’nı resimlemiştir.

Hangisi Meles Çayı’dır? Karar sevgili okuyucularımızın olsun, ama bu konuda son bir sözüm var...

Tunç Soyer Başkanım:

Bu günlerde deprem ve salgın felaketleri arasında savrulup gidiyoruz, ama biliyoruz bu günler geçecek.

Bornova’daki Homeros Mağaraları adıyla bilinen bu mağaralar, Batılı gezginlerin yüzlerce yıldan bu yana zaten ziyaret etmekte olduğu bir yer. Matbaanın Avrupa’da yaygınlaşmaya başladığı zamanlardan bu yana, Bornova adının geçtiği hemen hemen her yayında bu mağaralardan da söz edilir. Bize düşen, elimizdeki bu zenginliği turizme tahvil etmek. Sakız Adası’ndaki Daskalopetra adlı taşın, ‘Homeros’un öğrencilerine ders verdiği yer’ olarak, on binlerce Avrupalı tarafından ziyaret edildiğini çok iyi biliyoruz. Emin olun, Homeros Mağaraları Selçuk’taki Meryemana Evi kadar değerli bir turizm potansiyeline sahip. Yapmamız gereken, Avrupalının zaten Homeros’un Mağaraları olarak kabul ettiği bu mağaraları, basılı ya da elektronik tüm platformlarda dünyaya duyurmak.

Homeros Mağaraları, ilginize talip Tunç Başkanım...