Zeugma Metaverse evreninde
Antik Çağ’ın içinden sanal dünyaya geçiş yapan Zeugma Antik Şehri’nde, Roma villaları ve mozaikler, sanal gezinti ve tanıtım için hazırlanıyor
Zeugma Antik Şehri, Metaverse adı verilen sanal dünyaya, Anadolu’nun müze ve ören yerlerinden ilk adım atan oldu. İnsanların hem birbirleriyle hem de çevreleriyle sanal olarak etkileşime girmesine olanak sağlayan bu yeni sistem, üç boyutlu çevrimiçi bir dünya düzeni. Kapalı mekânda sanal olarak dünyanın her yerinde bulunabilmenin yanı sıra arzu edilen evi bile inşa etme olanağı sunan bu sistem, benim gibi geleneksel yapıda olan, doğadan, sosyal hayattan kopamayan insanlar için kabul edilmesi zor bir yeni dünya sistemi, her an her yerde olabilme imkânını sunması açısından da ilgi çekici. Zeugma Antik Şehri, Büyük İskender sonrasında, kültürel, sanatsal, siyasi olarak Helenistik dönem adı verilen bir aydınlanma sürecinde kurulan şehirlerdendir. M.Ö. 330 ile M.Ö. 30 yılları arası, genel anlamda Helenistik Dönemi sınırlar. Eş deyişle Büyük İskender’in Anadolu’daki hâkimiyeti ile başlatılır (M.Ö. 330) ve Romalıların Anadolu’yu istila etmeye ve yurt kabul etmeye başladıkları tarihle (M.Ö. 30) sonlandırılır. Anadolu kültür tarihindeki dönemler göz önüne alındığında en çok öykündüğümüz süreç Helenistik Dönem Anadolu’sudur.
O dönemin bir geleneği
Romalılar tarafından Zeugma adı verilen şehrin orijinal adı Selevkeia Euphrates’dir; İskender’in generallerinden Selevkos Nikator tarafından kurulur. O dönemin bir geleneği olarak General, kendi adına bir şehir inşa eder. Romalılar bölgeyi egemenliği altına alınca buraya, “geçit yeri, köprü” anlamına gelen “Zeugma” adını verir. Gaziantep’in Nizip ilçesine sadece 10 kilometre uzaklıkta bulunan ve bölge halkı tarafından “Belkıs” olarak bilinen antik şehir, Fırat Nehri’nin günümüzde Gaziantep tarafına bakan kıyısına inşa edilir. Ancak yine Helenistik Dönem geleneği doğrultusunda, General Selevkos Nikator, İran asıllı eşi Apama adına kendi şehrinin tam karşısına da bir şehir kurar. Fırat’ın karşı kıyısında yer alan bu şehirden günümüze gelebilen hiçbir kalıntı yoktur.
Mühür koleksiyonu
Zeugma, önce askerî, akabinde ise bir ticaret şehri olarak döneminin şehirleri arasında ön plandadır. Özellikle Roma egemenliğinden sonra lejyon komutanlarının yerleşmesi ve görkemli Roma villaları inşa etmelerinden sonra, şehrin hem askerî hem de ticari önemi gelişme gösterir. Öyle ki bir dönem Roma İmparatorluğu’nun doğu eyaletleri arasında, en büyük 4 şehirden biri konumuna yükselir. Tipik bir Helenistik dönem şehri olan Zeugma’nın Akropolü yönetim merkezi (şimdi toprak altında), ızgara planlı caddeleri, kamusal binaları ve Agora adı verilen pazar yerlerinin görkemli yapılar olduğundan hiç şüphe yoktur. Bunun sebebi ise Roma’nın doğu bölgesindeki 4 büyük ve zengin şehirden biri olmasından ileri gelir. Zeugma, tüm sivil, kamusal bina ve dinî mimarisinin görkemini, zenginliğine ve askerî kudretine borçludur. Özellikle Fırat üzerinde yapılan ticaret faaliyetleriyle önemli bir nehir şehriydi. Bilecik Barajı’nın yapım aşamasında başlatılan kurtarma kazılarında, 100 bine yakın mühür bulunur. Tamamı Gaziantep Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Şu anda Anadolu’nun, dolaysıyla da dünyanın en çok adetli mühür koleksiyonu Gaziantep Arkeoloji Müzesi’ndedir. Bir dönem yaklaşık 80 bin kişinin yaşadığı şehir, Sasaniler tarafından yakılıp yıkıldıktan sonra küllerin altında tarihin sessizliğine bürünür. Şehrin bir kısmı Bilecik Barajı’nın suları altında kalacağından, yapılan kurtarma kazılarında, villalardan çıkarılan yüzlerce metrekare mozaik, Zeugma Mozaik Müzesi’nde sergilenmektedir.
Villa turu
Öte yandan kazılarda ilk bulunan ve “Dionysos Villası” adı verilen yapının sütun ve kolonları olduğu yerde ayağa kaldırıldı. Metaverse, bu villayı sanal gezinti ve tanıtım olarak projelendiriyor. Uzun zamandan (1999) bu yana yürütülen kazılarda elde edilen mozaikler, freskler ve başta Ares’in (Savaş Tanrısı) tunç heykeli olmak üzere tüm buluntular Zeugma Müzesi’ne alınmakla birlikte özellikle Dionysos Villası inşa edildiği yerde ziyarete açık tutuldu. Villalar bölgesinde bulunan tüm eserler de bulundukları yerde ziyarete açık hale getirildi. Günümüzde sadece iki metre toprak altında bulunan şehrin büyük bir bölümü gün yüzüne arkeolojinin kendi disiplini içerisinde çıkarılmaya devam etmektedir.
Ne zaman gezelim?
Bu benzersiz bölgeye gitmek isterseniz nisan veya ekim aylarını tercih ediniz. Gaziantep Arkeoloji ile Zeugma Mozaik müzelerinden sonra Dülük Mithras Mağarası özellikle ziyaret edilmelidir. Akabinde Nizip’e çok yakın Zeugma Antik Şehri ve seyir terasından Fırat Nehri’ne merhaba dersiniz. Nehrin karşı yakasında ise sizleri Halfeti bekler tüm görkemiyle. Şanlıurfa’ya doğru yol aldığınızda ise Edessa mozaiklerinin en ilgi çekicisi olan Orfeus, liriyle size sessiz bir dinleti sunacaktır. Zeugma Antik Şehri’nin villalarından çıkarılan en özel mozaik Çingene Kızı’dır, Şanlıurfa (Edessa) Mozaik Müzesi’nde ise Orfeus.
