Büyük insanlar eserleriyle dal budak salarken, bir servi gibi sessizliklerini korur, çınarın serinliğini verirler
Halk bilimi araştırma ve incelemelerinin büyük çınarı Prof. Dr. İlhan Başgöz, beş gün önce, 13 Nisan 2021’de 100 yaşında aramızdan ayrılırken arkasında önemli eserler ve saygın bir isim bıraktı. Bir Türkolog olarak İlhan Başgöz için bu yazıyı ele almak son derece onur verici olmanın yanı sıra duyguyla yüklü. Mimar Sinan Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde eğitim alırken, hocalarım Orhan Şaik Gökyay ve Aydın Oy beyefendilerden adını duyduğumuz, ancak ders alma imkânı bulamadığımız İlhan hocaya geride bıraktığı eserlerinden dolayı şükranlarımızı sunarız, kendisine Yaradan’dan rahmet dileriz.
Türkoloji dünyası için önemli bir isim olan İlhan Başgöz, “Doğu Anadolu’da Folklor Derlemeleri”, “İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi”, “Karac’oğlan”, “Yunus Emre”, “Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk” gibi önemli eserlere imza attı. İlhan hocanın bu başlıca eserlerinin yanı sıra halk ozanlarına dair çalışmaları ve sözlü edebiyat derlemeleri, Türkoloji öğrencileri ve araştırmacıları için önem taşır.
Kars, Erzurum, Sivas ve Konya’da halk ozanları üzerine araştırmalar yaparken, dikkatleri ve bakışları Dede Korkut’a yönlendirmiştir. Bir Dede Korkut araştırmacısı olan hocam Orhan Şaik Gökyay ile halk edebiyatının sözlü geleneği ve tüm ürünlerini kayıt altına almak için gösterdikleri çabada başarılı olmuşlardır.
Servi sessiz çınar serindir
Fuat Köprülü hocamızla başlayan Türkoloji kürsüsünün dev çınarlarının ilki Pertev Naili Boratav’dı. Pertev hocanın ruhu şad oldu; çünkü asistanı İlhan hoca, Türkoloji bilim dalının halk bilimi araştırmalarının bir başka çınarı olarak kök saldı. Servi sessiz, çınar serindir. Büyük insanlar eserleriyle dal budak salarken; bir servi gibi sessizliklerini korur, çınarın serinliğini verirler. İlhan hoca başta biz Türkologlara, akabinde tüm halk bilimine ilgi duyanlara servidir, çınardır.
Halk bilimine adanan yaşam
Bu büyük çınar, 1921 yılında Sivas’ta dünyaya geldi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden 1945 yılında mezun oldu. Aynı üniversitede doktorasını yaparken, Türkoloji dünyasının büyük üstadı Pertev Naili Boratav’a asistan olma şansını elde etti. Amerika’da, Kaliforniya ile Indiana üniversitelerinde çalıştı. 1998 yılında Türkiye’ye dönerek Bilkent, ODTÜ ve Van Yüzüncü Yıl üniversitelerinde derslerine devam etti. İlhan hoca için en değerli ödül, hocası Pertev Naili Boratav ile birlikte 1996 yılında aldığı Nasrettin Hoca Onur Ödülü’dür. Milliyet Sanat dergisi ile Milliyet Gazetesi’nde de yazılar yazdı.
Yunus Emre çalışmaları
İlhan Başgöz hocamızın Yunus Emre çalışmaları, bir başka önem arz eder. Yunus Emre’yi, Fuat Köprülü hocamız bulup çıkarmıştır; İlhan Başgöz hocamız ise Yunus adlı bu koca servi ve çınarın serinliği ve derin sessizliğiyle bizleri haşır neşir etmiştir. Öte yandan Nasrettin Hoca, kendisine hizmetlerinden dolayı Pertev Naili hocamıza ve İlhan hocamıza daima gülümsemiştir, gülümseyecektir! Tıpkı bizlerin Türkoloji dünyasına emeği geçen tüm hocalarımıza şükranla gülümsediğimiz gibi.
İlhan Başgöz hocamız halk bilimi aşığı idi; onun gönül verdiği Yunus Emre de Hakk âşığıydı. Hangi cinsten âşık olursak olalım âşıklar ölmez. Can Yunus Emre der ki: “Yunus öldü diye sela verirler/Ölen beden imiş/Âşıklar ölmez.”
İlhan hocamız halk biliminin âşığıydı; ruhu şad, mekânı cennet olsun. Eserleri, düşünceleri bizlere, yerine göre servi yerine göre çınar.