Osmanlı’da Yeniçeri dönemi
464 yıl boyunca varlığını muhafaza eden Yeniçeri askeri örgütü kuruluş dönemlerinden itibaren zaman zaman devletin bekasını tehdit edecek olaylara sebep olmuştur.
Sultan 1. Murad, 36 Osmanlı padişahı arasında 81 yılık ömrüyle en uzun süre yaşayan Orhan Gazi’nin oğludur. Abisi Süleyman Paşa av sırasında hayatını kaybedince kendisine saltanat yolu açılmıştır. Hüdavendigar mahlasıyla bilinen 1. Murad Osmanoğulları’nın Balkanlar’a yerleşmesini sağlamıştır.
1362 yılında Balkanlar’da ele geçirdiği yerlerden gürbüz yapılı, zeki çocukları seçerek Yeniçeri Ocağı’nı kurdurmuştur. Çeri Arapça askerin Türkçesidir. Yeni bir askeri örgüt kurulduğunda bu gayrimüslim çocuklardan oluşturulan askeri sınıf mensuplarına yeni asker “Yeniçeri” adı verilir. Yaşları 10 ile 15 arasında olan çocuklar seçildikten sonra Bursa’ya gönderilirlerdi. Bursa’nın Türkmen köylerinde Türkçe öğrenir, İslam dinine girer ve devrin örf ve adetlerine göre de yetiştirilirlerdi. Fiziği ve zekası en üst düzeyde olanlar sarayın üniversitesi olarak ifade edebileceğimiz Enderun Mektebi’ne alınırdı. Enderunda yetişenler zaman içerisinde devletin yönetim sınıfını oluştururlardı. Diğerleri ise asker olarak çeşitli gruplar halinde “orta” adı verilen bölükler halinde devlete hizmet ederlerdi.
Birkaç yıl aralıklarla bu çocukları turnacıbaşı adı verilen tecrübeli görevliler seçerdi. Turnacıbaşı zamanla o denli tecrübe kazanmıştır ki artık çocukları fiziki muayane etme gereği duymadan, zeka testi yapmadan gözlerine bakıp, boy ve poslarını süzerek seçebilmiştir. Köy ve kasaba meydanlarında karşısına sıralanan bu çocukları gözlerindeki cevheri görerek seçtiği için dilimize “Turnayı gözünden vurdu” deyimi girmiştir.
Solaklardan seçilirdi
Yeniçeri Ocağı’nın 60. 61. 62. ve 63. Orta’larından solak olanlar seçilerek padişahın yakın koruması olarak görevlendirilirlerdi. Padişaha yönelik olası bir saldırı karşısında ilk müdahalenin düşmanın hiç beklemediği sol tarafından yapılması için bu korumalar solak kişilerden seçilirdi. Sultan İkinci Bayazıt’a kadar solaklar saray içerisinde silahsız görev yaparlardı ve asla padişaha kimseyi yaklaştırmazlardı. İkinci Bayazıt döneminde yaşanan bir suistimal sonucu solaklar artık saray içerisinde de ok ve yaylarını taşımaya başlamışlardır.
Yeniçeri askeri örgütü 464 yıl boyunca varlığını muhafaza etmiştir. Kuruluş dönemlerinden itibaren zaman zaman devletin bekasını tehdit edecek olaylara sebep olmuşlardır. İlkin Fatih Sultan Mehmet döneminde Edirne’de ayaklanmışlardır. Maaşlarına buçuk akçe zam yapıldıktan sonra kontrol altına alınan Yeniçeriler Genç Osman başta olmak üzere Osmanlı padişahlarını katletmişler ve tahtlarını ellerinden alarak bir başka şehzadeyi padişah yapmışlardır.
Bekarlığın alameti
Her üç ayda bir maaş alan bu askeri örgüt mensuplarına ilkin cülüs bahşişini Sultan Yıldırım Bayazıt dağıtmıştır. Böylece her tahta oturan padişah için cülüs bahşişi zaruri gelenek hale gelir. Zamanla sayılarının artması ve buna bağlı olarak sık sık padişah değişikliği nedeniyle imparatorluğun hazinesi bu bahşişleri öderken zor duruma düşmüştür. Kuruluş döneminde manevi olarak hünkar Hacı Bektaş Veli makamına bağlanan Yeniçeriler Bektaşi tarikatına bağlıydılar. Bektaşi mücerred dervişleri evlenmedikleri için kulaklarına halka şeklinde küpeyi bekarlığın bir alameti olarak takarlardı. Yeniçeriler de buna istinaden genellikle küpe kullanırdı. Günümüz İstanbul’unun Saraçhane bölgesi Yeniçeri Orta’larının (bölüklerinin) bulunduğu alandı. 1826 yılında artık iyice yozlaşmış bu askeri sınıfı Sultan İkinci Mahmut ortadan kaldırır. Oldukça kanlı bir şekilde ortadan kaldırılan bu örgütün lağvedilmesinden özellikle halk son derece memnun olmuştur. Hatta Yeniçeri avına dahi çıkılmış ve mezarlıklardaki Yeniçeri mezarları dahi tahrip edilmiştir. Yeniçeriler saç, sakal uzatmazlar sadece pala bıyık bırakırlardı. Kalender dervişleri gibi görünmelerine rağmen pek kalender olmayan bu askeri örgüt kültür tarihinin sayfalarında önemli bir yere sahiptir.
