Mithra, Anadolu’da görülen en gizemli inançtır. Mithras gizemciliği, bu dine kabul edilenlere açıklanan bir sır etrafında yapılanmıştır. Mithra dininin özü sır olduğundan, bu öğretiye ait hiçbir yazılı belge bulunamamıştır
Mithra dini; Anadolu, İran, Hindistan ve Mezopotamya’yı kapsayan çok geniş bir alana yayılır. M.Ö. 14. yüzyılda var olan bir dindir. Özünde İran kaynaklı olabileceği düşünülen Mithra dininde, ışık-tanrı Mithra, bir kayadan doğar ve boğayı kurban ederek dünyayı yaratır. Bütün canlılar boğanın kanından meydana gelir. Mithra, ışık-tanrı olarak kötülüklerle mücadele edecek ve onları yendikten sonra güneş-tanrıyla birleşip göğe çıkacaktır.
Mithra dini bu yüzden o dönem dünyasında bir çığ gibi büyüyen Hıristiyanlığın da en büyük rakibidir. Aynı potada uzun yıllar egemenlik için uğraş veren bu iki din arasındaki mücadele, İmparator Konstantin’in Hıristiyanlığı seçmesi ile son bulur. Kimi araştırmacıların iddialarına göre, Konstantin Hıristiyanlık yerine Mithras dinini seçse idi, şu anki tüm Hıristiyanları Mithras olarak görülebilirdik.
Mithra dininde vaftiz âdeti vardır. Vaftiz su ve balla yapılırdı. Ekmek ve şarapla kutsal yemek yenirdi. Hıristiyanlıkta var olan vaftiz ve son akşam yemeği de Mithras kaynaklıdır. Oruç tutulurdu. Özel yemeklerde maske kullanılırdı. Bugün, Hıristiyanlıktaki vücut-ekmek ve kan-şarap uygulamaları Mithra dinine ait özelliklerdendir.
Yedi dereceli din
Mithras tapınakları çoğunlukla yeraltında yapılmış veya gizli mağaralar tercih edilmiştir. Gizli tünellerle inilen bu mağara tapınaklarda bol miktarda dokümana ulaşılmış olmasına rağmen onların anlamını çözecek bir şifre olmadığından, Mithras dini gizemini hâlen korumaktadır.
Mithra dini mensupları astroloji ile de ilgiliydiler. Bu dine girecek olanlara ilkin astrolojinin temel bilgileri verilirdi. Dinsel törenlerini ise sadece kendi aralarında, bu dine mensup kişiler arasında tam bir gizlilik içinde yaparlardı.
Mithra dini yedi derecelidir. Dine girmek için istekli olan kişi ölmeden önce ölmek zorundadır. Bu, bir anlamda nefsi öldürmek ve mutlak itaattir. Bu, onun dünya üstünde de mutluluğa ulaştığını gösterir.
1) Karya: Ölümü ifade eder. Su ile arınarak yeniden dirilmeyi temsil eder.
2) Gelin: Mithras’ın gelini olarak adlandırılan adaya bir duvak takılır ve eline bir lamba verilir. Görevi, Mithras heykeline su sunmaktır. Kap onun kalbi, su ise aşkıdır.
3) Mars: Bu üçüncü aşamada aday, eski yaşamından arınmak üzeredir. Düğümlenmiş bir ipi çözer. Sonra kendisine bir taç verilir. Bu, maddeden arındığının ifadesidir.
4) Asker: Adayın kendine önder olarak Mithras’ı seçmesidir. Aslan aşaması da denilen bu aşamada aday ellerini su yerine balla yıkar. Bu, sağlık ve bereketi sembolize eder. Bu aşamadaki aday, kendisinden daha aşağı durumda bulunan arkadaşlarının yaptığı yemeği kutsal tören yerine götüren kişidir. Bu yemek, Mithras’ın güneşin arabasıyla göğe çıkmadan önce, son kez arkadaşlarıyla ekmek ve şarap yemesini canlandıran bir olaydır. Bu bize Hz. İsa’nın “son akşam yemeği”ni hatırlatıyor.
5) Pers aşaması: Adayın bilgeliğinin en üst derecesini tanımlar. Tasavvuftaki “marifet” kapısını karşılar.
6) Güneşin hükümdarlığı: Bu aşamadaki aday dinsel kabul töreninde Mithras’nın yanında kırmızılar giyerek oturur.
7) Pater: En üst aşamadır. Mithras’ın yeryüzündeki temsilcisidir. Mithra dininde, ölüm ve yeniden diriliş düşüncesi vardır.
Bunun yanında, dine kabul edilen için o gün, yeni doğum günüdür. Mithras dini, özellikle Romalı askerler arasında taraftar bulmuştur. Bunu, bu dinin diğer gizemci inanışlara göre daha disiplinli ve kuralcı olmasına bağlayabiliriz. Dünyanın birçok yerinde Mithra tapınakları vardır. Anadolu’da bulunan Mithra tapınakları son derece geniştir. Gaziantep’in Dülük köyü yakınlarındaki Mithra tapınağı ise bilinen Mithra tapınak-mağaralarının en büyüğüdür.
