Meme kanserine neden olan faktörler nelerdir? Kimler risk grubunda?
27.10.2020 - 10:24 | Son Güncellenme:
Meme kanseri teşhisi, tedavisi, risk faktörleri ve çok daha fazlası hakkında Medicana Sivas Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü'nden Prof. Dr. Ayhan Koyuncu, PembeNar.Com'dan Pınargül Civelek'in sorularını yanıtladı.
Meme kanseri nedir, nasıl teşhis edilir?
Meme kanseri kadınlarda en çok görülen kanser türüdür. Bilindiği üzere memede görülür. Memede üç tane yapı bulunur süt kanalları, süt bezleri ve bunların arasındaki bağ dokular. Meme kanseri de bunların arasından girişir; en çok da süt kanallarından. Meme kanserinin diğer kanser türlerinden daha fazla görülmesinin sebebi meme dokusunun her ay çok fazla değişime uğraması, hücrelerin çoğalması ve yenilenmesi; bunun sonucu olarak da vücudumuzda her gün oluşan kanser hücrelerini denetleyip yok eden mekanizmaların bazı hücreleri gözden kaçırması ve bu hücrelerin kanser şeklinde büyümeye başlaması. En hızlı büyüyen kanserlerde 85 günde iki katı boyutuna gelebiliyor. Bazı kanserler daha yavaş büyüse de meme kanseri gördüğümüzde bunun bir veya iki senelik geçmişi olduğunu söyleyebiliriz.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Meme kanserini iki şekilde teşhis ediyoruz. Birincisi kişinin kendi kendine muayenesinde memesinde kitle, akıntı, ağrı vb. değişiklikler şikayetiyle bize gelmesiyle teşhis edilmesi. İkincisi ise hiçbir şikayeti olmadan 40 yaşından sonra mamografiyle bu kanserin tanısının konulması. Hastalar en çok memelerinde kitleyle bize geliyorlar. Biz bu durumda birkaç tane tetkik uyguluyoruz. Bir tanesi mamografi, bir tanesi ultrasonografi, bir tanesi ise manyetik rezonans dediğimiz MR tetkikleri. Gerekli tetkikler yapıldıktan sonra şüphe uyandıracak bir durum söz konusuysa iğne biyopsisi ile o kitlenin ne olduğu inceleniyor. Kitlelerin bir kısmı kanser çıkmasa da takip ediyoruz.
Meme kanseri aslında her yaşta görülebilen bir kanser. Özellikle 20 yaşından sonra kadınların her ay belli günlerde kendi kendilerine muayene yapmaları gerekiyor. Hiçbir şikayet olmasa bile biz kadınların 20 yaşından sonra üç senede bir, 40 yaşından sonra senede bir doktor kontrolüne gitmelerini öneriyoruz. Kendi kendine muayene elbette çok önemli ancak çalışmalar gösteriyor ki kadınlar ancak bir buçuk-iki cm’lik kitleleri tespit edebiliyorlar. Bu boyuttaki kitleler birinci evre veya birinci evrenin biraz üstünde oluyor. Doktor muayenesinde yarım cm’lik kitleler bile tespit edilebiliyor. Meme yapısının da etkisi büyük elbette, çok yoğun meme yapısı olan hastalarda çok büyük kitleler bile ele gelmeyebiliyor. Dolayısıyla doktor kontrolünde daha hastanın eline gelmeyen, hücresel düzeyde olan kitleler erkenden teşhis edilebilir. Erken teşhis için düzenli doktor muayenesi gereklidir.
Meme kanseri en çok kimlerde görülür?
Meme kanseri elbette %99 oranında kadınlarda, %1 oranında ise erkeklerde görülüyor. Çünkü kadınlarda meme dokusu her ay hamile kalacakmış gibi değişiklikler gösteriyor. Bu değişiklikler sırasında kanser oluşumu riski artıyor. Görülme riskinden bahsederken yaş faktörünü öne çıkarabiliriz; yaşla birlikte meme kanseri riski artıyor. 20 yaşından önce gördüğümüz vakalar var nadiren de olsa. 30 yaşından önce %3-4 oranında görülürken vakaların %60-65’ini 50 yaş üstü kadınlar oluşturuyor. Bunun yanında aile hikayesi de meme kanseri riskini arttırıyor. BRCA genleri denilen genleri pozitif olan hastalarda meme kanseri gelişme riski %80-90’lara kadar çıkabiliyor. Ayrıca östrojene maruz kalma dediğimiz, adet olma ve adetten kesilme aralığı ne kadar uzunsa meme kanseri riski de o kadar artıyor. Örneğin 12 yaşından önce adet olanların, 12 yaşından sonra adet olanlara oranla meme kanseri riski biraz daha fazla. Yapılan çalışmalarda beş yıldan fazla veya ilk doğumunu yapmadan önce doğum kontrol hapları kullananlarda; menopoz sonrası menopoz semptomlarını azaltmak için ilaç kullananlarda risk artabiliyor. Elbette gerekli olduğunda kullanılır ancak bu ilaçlarda süreyi kısa tutmakta fayda var. Sigara ve alkol de diğer kanser türlerinde olduğu gibi meme kanseri riskini arttıran faktörler arasında.
Meme kanserine olan yatkınlığın önceden tespit edilmesi mümkün mü?
Risk faktörleri varsa bu bir sinyal olabilir. Özellikle genetik olarak taşıyan -BRCA genleri olan- kişilerde meme kanserini öngörmek daha muhtemel. Risk faktörlerinin dışında meme kanserini tahmin etmek çok mümkün değil ama yoğun meme dokusu olan kadınlarda daha fazla görülebiliyor.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Genetik yatkınlığı olanlar haricinde kimler meme kanserine yakalanma riski taşıyor?
Ailesel yatkınlık meme kanseri vakalarının %10-15 kadarını oluşturuyor. Geri kalanı ise %85-90. Elbette bunlar istatistiki bilgi. Meme kanserine yakalananlarla yakalanmayanlar karşılaştırılarak ortaya çıkıyor. Mesela şehirli insanlarda yaşam şeklinden dolayı daha fazla görülüyor, spor alışkanlığı olanlarda ve sağlıklı beslenenlerde daha az görülüyor. Ancak risk faktörlerinin hiçbirini taşımayan kişilerde bile rastlanabiliyor. Bu yüzden kontrolleri aksatmamak gerekiyor.
Kaç yaşından itibaren kadınlar meme kanseri açısından risk grubuna girmeye başlar?
18 yaşında bile hastam oldu. Adet görmeye başladıktan sonra 20 yaşınıza kadar herhangi bir şikayetiniz varsa doktor muayenesi yaptırmanızda fayda var. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisine göre 20 yaşından sonra hiçbir şikayetiniz yoksa bile üç senede bir, 40 yaşından sonra senede bir mutlaka meme kontrolü ve 40 yaşında daha sonra karşılaştırılmak üzere bir mamografi çektirilmesi öneriliyor. Aile hikayesi olanlarda ise 35 yaşında mamografi çektirilmesi bekleniyor.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Meme kanseri tedavisi nasıl yapılır?
Meme kanseri tedavisi günümüzde multidisipliner bir davranışla yapılıyor. Öncelikle bir genel cerrah, medikal onkolog, radyasyon onkoloğu, nükleer tıp uzmanı, psikiyatrist, plastik cerrah tedavi sürecinde yer alıyor. Tanı aşamasında hasta bir meme cerrahına gidiyor. Bu aşamada bir şüpheli kitle veya kanser teşhis edildiğinde bunun klinik evrelendirmesi yapılıyor. Yani kitlenin boyutuna, koltuk altında metastazı olup olmadığına, vücudunun herhangi bir yerinde başka bir kitle olup olmadığına bakılıp tespitler yapılıyor. Öncelikle kitlenin biyopsisi yapılıyor. Burada kalın iğne biyopsisi kullanıyoruz.
Tanı konulduktan sonra hastanın tedavi planlamasına geçiyoruz. Özellikle küçük tümörlü, koltuk altında herhangi bir lenf bezi tutulumu olmayan hastalarda cerrahi tedavi ilk tedavi seçeneği. Meme kanseri tedavisinde amacımız memeyi korumak. Kitle küçük olduğunda bunu sağlayabiliyoruz ancak kitle büyük olduğunda kitleyi çıkardığımızda meme dokusunun görünümü estetik olmuyor. Bu durumda medikal onkologlar işin içine girerek kitleyi küçültmek için ameliyat öncesi kemoterapi yöntemine geçiyor. Kitle küçükse onkoplastik cerrahi yöntemler dediğimiz yöntemlerle hem tümörü ortadan kaldırıp hem de plastik cerrahi yöntemlerle memeye yeniden şekil vererek memeyi koruyabiliyoruz.
Neoadjuvan kemoterapi son günlerde oldukça önemli bir konu. Çünkü daha önce mastektomi yaptığımız vakaların büyük bir kısmı neoadjuvan kemoterapi sonrası meme koruyucu cerrahiye dönüşebilmektedir. Kemoterapiden sonra çıkan parçanın sonuçlarına ve özelliklerine göre daha sonra hap tedavisi mi, hormon tedavisi mi, akıllı ilaç tedavisi mi, antikor tedavisi mi yapılacağına karar veriliyor ve medikal onkolog bunu uyguluyor. Bunun yanında memeyi koruduğumuz hastalarda mutlaka ışın tedavisi yapılıyor. Burada da radyasyon onkologları devreye giriyor. Elbette psikiyatrik danışmanlık da önemli.
Memenin hangi durumlarda mutlaka alınması gerekir? Burada yaş önemli bir kriter midir?
Neoadjuvan kemoterapiye cevap vermeyen, memesinin değişik yerlerinde birden fazla kanserin bir arada olduğu ve yaptığımız meme koruyucu cerrahi sonrası memesinin şekli hasta için kabul edilebilir olmayan hastalarda mastektomi yapıyoruz. Süt kanallarının içinde olan bazı kanserlerde de meme içinde yaygın gözüktüğü için memenin hepsini almamız gerekebiliyor. Yine meme kanseri küçük olup da iki tarafta olanlarda, BRCA genleri pozitif olan hastalarda meme derisini koruyucu mastektomi yapabiliyoruz. Memenin içini çıkarıp hastaya tedavi uyguladıktan sonra protez uygulaması yapıyoruz.
Tedaviden sonra meme kanseri tekrarlayabilir mi?
Meme kanseri ilk iki-beş yıl içerisinde tekrar edebilen bir kanser türü. Bu yüzden bütün tedaviler yapıldıktan sonra ilk iki yıl üç ayda bir, iki yıldan sonra da beş yıla kadar altı ayda bir kontrolünü sağlıyoruz. Nüksetmesi bazı faktörlere bağlı olabiliyor. Tedavisini doğru yapıldığında nüksetme ihtimali oldukça düşük oluyor.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Meme estetiği operasyonları meme kanserine yakalanma riskini artırır mı?
Böyle bir bilgi yok. Ancak şöyle sıkıntılar olabiliyor; meme estetiği yaptıracak kişilerin mutlaka meme muayenesinin yapılması gerekiyor. Mesela gerekli filmler çekilmeden, muayenesi yapılmadan meme dokusu alınırsa ve altından kanserli bir kitle çıkarsa tedavisi biraz sıkıntılı olabiliyor. Kansere yönelik bir cerrahi girişim yapılmadığı için hastanın yeniden ameliyat edilmesi gerekebiliyor. Bu yüzden meme estetiği yaptırmak isteyen kadınlar öncelikle bir meme cerrahına giderek kontrol ettirdikleri sürece hiçbir sıkıntı yaşamayacaklardır.
Memede ele gelen her kitle kanser midir?
Memede ele gelen her kitle meme kanseri değildir. Oran olarak söylemek gerekirse yaşlara göre değişir ancak genel ortalamaya bakıldığında bu kitlelerin %10 kadarı kanserlidir. Genç yaşlarda bu daha düşüktür, iyi huylu kitlelerdir ancak yaş arttıkça kötü huylu olma ihtimali artmaktadır.
Memedeki fibrokistler ve fibroadenom kansere dönüşür mü?
Fibrokist ve fibroadenom tanımız kesinse bunlar kansere dönüşmezler. Ancak içindeki bazı durumlar yine kansere yol açabilir. Fibrokistik değişiklikler içinde kendisi kanser olmayan ancak kanser olma ihtimalini arttıran bulgular olabilir. Bunun yanında fibrokistler ve fibroadenomlar kanserle karıştırılabilir. Tanı konulduktan sonra kanser olduğu ortaya çıkabilir. Burada olan o kitlenin kansere dönüşmesi değil, yanlış tanı konulmasıdır.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Mamografi çektirmek kanser oluşumunu tetikler mi?
Mamografi radyasyonla yapılan bir işlem ancak günümüzde yapılan hiçbir çalışmada kanseri tetiklediğine dair bir bulgu yok. Çok az bir miktarda radyasyon veriliyor. Karşılaştırma yapılırsa iki kere uçağa binmekle aynı radyasyon. Zaten senede bir kez çekiliyor ve bunun kat kat fazlasını bir senede çevreden alıyoruz. Elimizdeki yararlı olduğu ispatlanmış tek tarama yöntemi. Kanser daha hücre halindeyken tespit edebildiği için erken tanı sağlıyor.
Emzirmek meme kanseri üzerinde ne derece etkili?
Yapılan vaka araştırmalarında 16 aydan fazla emziren kişilerde meme kanserinin daha az görüldüğü tespit edilmiştir. Dolayısıyla emzirmenin meme kanserine karşı koruyucu bir etkisi var. Yine erken yaşta doğum yapanlarda meme kanseri görülme riski daha düşük. 35 yaşından sonra doğum yapanlarda meme kanseri görülme olasılığı daha yüksek.
Meme cerrahisi geçiren kadınlar da emzirebilir mi?
Elbette. Benim böyle birkaç hastam oldu. Mesela bir hastamın bir memesini aldık, büyük bir kitlesi vardı. Tedavisi bittikten sonra hamile kaldı, çocuğunu kucağına aldı, emziriyor. Düzenli olarak kontrollerini yapıyoruz.
Detaylı bilgi için tıklayın.
Erkeklerde de meme kanseri görülür mü?
3-4 erkek vakam oldu. Erkeklerde de meme dokusu var ama sadece süt kanalı dokusu var. Erkekler kendine yakıştıramadığı için teşhisi geç oluyor. Tedavi için çok geç geliyorlar. Ama ne yazık ki görülüyor. Onların da ara sıra kontrollerini yapması gerekiyor. Teşhis ve tedavisi erkeklerde daha kolay, bu yüzden geciktirmemelerinde fayda var.
