Binanın kaderini değiştiren asansör! 27 katı yürüyerek çıkacaklardı, öldüren gerçek
2007’de yapımına başlanan InTempo, aradan geçen 14 yılın ardından 2021’de tamamlanmış ve kullanıma açılmıştı. Ancak 14 yılda hesaplanamayan, mimar ve mühendislerin unuttuğu iddia edilen detay milyonlarca euroluk gökdeleni neredeyse kullanılamaz hale getirmişti. O binadaki asansör detayı, 6 Şubat depremlerinde yıkılan Ezgi Apartmanı’nda 36 kişinin ölümüne sebep oldu. Asansör ile bina arasındaki ilişkiyi, uzmanı açıkladı.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr - İspanya'nın 5'inci en yüksek binası olan ve projesi 2006'da tamamlanıp inşaatına 2007'de başlanan InTempo, Avrupa'nın da en büyük konut projesiydi. Toplamda 47 katlı, 202 metre yüksekliğinde tasarlanan gökdelenin yapımı ise hesaplanandan çok daha uzun sürmüştü. 14 yıl süren inşaata rağmen unutulduğu iddia edilen detay ise bir gökdelen için pek de akıl alacak şey değildi. 2013'ün ağustos ayında yapılan haberlere göre mimar ve mühendisler ilk 20 kata kadar tasarladıkları asansörü son 27 kata çıkarmayı unutmuştu. Böyle bir durumda binaya sonradan asansör eklemek ise son derece riskli görünüyordu. Ancak aynı yılın yine ağustos ayında, 'yapının asansörsüz olduğu' ile ilgili haberler yalanlanmış, aksine çok hızlı bir asansör sistemiyle donatıldığı açıklanmıştı. Eğer InTempo'ya asansör yapılmamış olsaydı, sonradan bir asansör inşa edilebilir miydi? 2023’ün başında yürekleri yakan 6 Şubat Depremleri'nde yıkılan ve 36 kişiye mezar olan Ezgi Apartmanı akıllara gelince binaya sonradan asansör eklemenin son derece riskli olduğu da anlaşılıyordu. Gökdelenin içinde yaşayanlara mezar olmaması için yapılacak şey belliydi. Peki asansörsüz yapılar için güvenli asansör projesi nasıl olmalı? Binaya sonradan eklenen asansör deprem anında binanın kaderini değiştirir mi? Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Kırçıl, çarpıcı bilgiler paylaştı.
'BİNA TAMAMLANINCA FARK EDİLDİ' İDDİASI
İspanya’nın Benidorm şehrinde inşasına başlanan InTempo isimli gökdelen, Avrupa’nın en büyük ve ilk konut projesi olmasıyla çok ilgi görüyordu. Yapının inşa süreci birçok sebepten ötürü normalden daha uzun sürmüştü. Tamamlandığında ise tüm dünyaya yayılan haberlerde, olabilecek en büyük eksiklerden birinin yine bu gökdelende olduğu yazılıyordu. 19 Ocak 2006’da projesi resmi olarak sunulan binanın inşası 2007 yılında başladı. Başlarda her şey normal gidiyor, yapının 2009’da tamamlanması planlanıyordu. Ancak 2008’de başlayan ekonomik kriz tüm dünyayı olduğu gibi İspanya’yı da olumsuz etkiledi. Gökdelenin 2008’de duran inşaatı toplamda 14 yıl sürdü ve ancak 2021 yılında tamamlanabildi.
1929 Dünya Ekonomik Bunalımı'yla kıyaslanan bu kriz özellikle 2008'in eylül ayında gözle görülür hale geldi. ABD'deki taşınmaz mal piyasasının birden değer kaybetmesi ve bunun sonucu olarak tutulu satışlardaki kişisel iflasların artmasının bu krizi tetiklediği düşünülüyor. Bu süreçte InTempo’nun sponsoru olan şirket iflas etti. İnşaata başlanmasının üzerinden 7 yıl geçmiş, ekonomik kriz atlatılmış ancak sponsor şirket daha fazla dayanamamıştı. Bina 2018 yılında SVP Global tarafından satın alındı ve 2021 ortalarında ise tamamlandı. Böylece bina Benidorm'un en yüksek, İspanya'nın ise en yüksek 5’inci binası oldu.
'GÜVENLİK SEVİYESİNİ DÜŞÜRMEMELİ'
İddialara göre InTempo için tasarlanan proje 14 yıl içinde büyük değişikliklere uğradı ve aslında 20 katlı olması planlanan binaya sonradan 27 kat daha eklendi. Binanın sonradan eklenen 27 katında eksik olan tek şey asansördü. Doç. Dr. Murat Kırçıl, inşası tamamlanmış bir yapıya sonradan asansör eklenip eklenemeyeceğini değerlendirdi. Yapılacak asansörün binanın güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde yapılması gerektiğinin altını çizen Doç. Dr. Kırçıl, sözlerine şu şekilde devam etti:
"Teorik olarak binaya sonradan asansör eklemek mümkün. Asansörün mevcut taşıyıcı sisteme kayda değer etkisi olup olmadığı tespit edilmeli, varsa bu etkileri azaltacak ya da ortadan kaldıracak tedbirler alınmalı. Sonradan eklenen asansör taşıyıcı sistemin standart ve yönetmeliklerce öngörülen güvenlik seviyesini düşürmemeli, genel prensip bu. Bunu anlamak için doğal olarak her iki durum için taşıyıcı sistem güvenliği tespit edilip karşılaştırılmalı. Ancak bundan sonra taşıyıcı sistemde güçlendirme gerekip gerekmediği anlaşılabilir."
ASANSÖRSÜZ 27 KAT İÇİN YAPILACAK BİR ŞEY VARDI
20’nci kata kadar asansörle gelen gökdelen sakinlerinin kalan 27 katı ne yazık ki merdivenle çıkmak zorunda kalacağı iddia edilmişti. Ancak InTempo'da böyle bir sorun olmadığı inşaat şirketi tarafından sonradan açıklandı. Binada asansör olmasaydı da sonradan asansör eklemek mühendislerin gözünde pek de güvenli değildi. Bu nedenle yapının sağlamlığını bozmadan asansör inşa edilmeliydi. Doç. Dr. Murat Kırçıl, bir binaya sonradan asansör eklemenin bazı durumlarda mümkün olabildiğine dikkat çekerek, “Binalara dışarıdan asansör eklemek de mümkün. Bu seçeneğin dikkate alınması sonradan eklenen asansörün taşıyıcı sisteme olası etkilerini azaltabilir. Bu da her zaman mümkün değil ama bir seçenek olarak dikkate alınabilir” dedi.
EZGİ APARTMANI NEDEN ÇÖKTÜ?
6 Şubat Depremleri'nde Kahramanmaraş'ta yerle bir olan Ezgi Apartmanı iddiaya göre altında bulunan bir pastanenin, yapının kolonlarını kesmesi ve projede olmamasına rağmen bir asansör eklemesi dolayısıyla çökmüş, yıkılan apartman 36 kişiye mezar olmuştu. Bir binaya sonradan asansör eklemenin yapının sağlamlığını ne şekilde etkileyeceğini yorumlayan Doç. Dr. Murat Kırçıl, gerekli önlemler alınarak bazı yapılara sonradan asansör eklenebileceğini belirterek son noktayı şöyle koydu:
"Kolon kesmek hiçbir binada kabul edilemez. Döşemede yırtık oluşturmanın mümkün olup olmadığı ise döşemenin neresinde yırtık açacağınıza, bunun boyutlarının ne olacağına, döşemenin hangi amaçla kullanıldığına ve üzerindeki yükler gibi bazı parametrelere bağlı. Genel olarak tedbir alınmak koşuluyla döşemelerde yırtık açmak mümkün ancak döşemenin yük taşıma ve deformasyon kapasitesini azaltmamak kaydıyla. Yük taşıma ve deformasyon kapasitesinde azalma ortaya çıkıyorsa güçlendirmeyle bunu telafi etmek mümkün. Ancak bu da her durum için geçerli değil."
