Küreselleşmenin sonu sanatın yeni yolu

Melisa Vardal- ABD Başkanı Donald Trump’ın yeniden yükselen milliyetçi politikaları, korumacı ekonomi yaklaşımları, göç karşıtı söylemleri ve küresel iş birliklerine yönelik mesafeli duruşu yalnızca dünya siyasetini değil, sanat dünyasını da derinden etkiliyor. Ticaret savaşları, gümrük duvarları, göç politikalarında sertleşme ve uluslararası diplomasi alanındaki çözülmeler, kimilerine göre yıllardır küreselleşmenin itici gücüyle gelişen kültürel paylaşım zeminlerininde tehdit yaratıyor. Dolayısıyla ticaret savaşları, artan sınır kontrolleri ve politik kutuplaşmalarla birlikte “küreselleşme sona mı eriyor?” sorusu yalnızca ekonomistler ve siyaset bilimciler arasında değil, sanat camiasında da yankı buluyor. Biz de bu soruyu Küratör/Yazar Hasan Mert Kaya sorduk. Kaya’ya göre hem içerik olarak hem de üretim ve dağıtım biçimleri bakımından belirgin değişiklikler kapıda.

Köklere dönüş

Küreselleşmenin zayıflaması, uluslararası kültürel etkileşimin daralmasına neden olabilir. Kaya’ya göre bu sanatçılarda yerel temalara, ulusal kimliklere ve kültürel köklere yönelme eğilimini tetikleyebilir. Son yıllarda küresel sanat piyasasını domine eden evrensel ve çoğu zaman steril estetik anlayış yerini, daha içe dönük, geçmişle bağ kurmaya çalışan eser anlayışına bırakabilir. Bölgesel semboller, geleneksel motifler, yerel hikâyeler ve folklorik öğeler, sanatçılar için yeniden ilham kaynağı hâline gelebilir. 

Fuarlar bitebilir

Küresel sanat fuarları, bienaller ve uluslararası sergi etkinlikleri, uzun yıllardır sanatın evrenselliğin yansıtan önemli platformlar olmuş durumda. Ancak sınırların daha da sertleşmesi ve uluslararası hareketliliğin kısıtlanması, bu tür etkinliklerin sürdürülebilirliğini de tehlikeye sokabilir. Kaya konuya dair, “Zorlaşabilir. Art Basel, Art Dubai hatta Contemporary İstanbul gibi uluslararası sanat fuarları, sanat piyasaları birer anıya dönüşebilir. Sanatçılar fiziksel olarak bir araya gelmekte zorlanabilir, bu da dijital sanat platformlarının yükselişini hızlandırabilir. NFT’ler gibi zaten olan dijital sanat yaklaşımları lokal içeriklerle artabilir” dedi.

Üretimler artacak

Ekonomik belirsizlik ve politik baskıların artması, sanatı sadece estetik bir ifade aracı olarak görmekten ziyade, toplumsal eleştiri ve direnişin bir parçası olarak yeniden tanımlamaya itebilir. Trump döneminin politik sanatın yükselişine zemin hazırladığını; sokak sanatı, duvar resimleri, karikatürler ve performanslar gibi doğrudan müdahale içeren üretimlerin büyüyeceğini belirten Kaya, bu eğilimin otoriterleşme ya da izolasyon algısı arttıkça daha keskinleşebileceğinin de altını çiziyor.

Öngürülemez bir alan

Hasan Mert Kaya sözlerine şu ifadelerle son veriyor: “Tabii, sanat öngörülemez bir alan. Küreselleşme zayıflasa bile internet ve teknoloji sayesinde sanatçılar hâlâ birbirine bağlı kalabilir. Belki de paradoksal bir şekilde fiziksel sınırlar artsa da dijitalde sınırlar tamamen kalkar ve sanat evrensel bir dil olarak varlığını sürdürür. Her durumda kısa vadede durum pek iç açıcı görünmüyor.”