Beş asırlık halı yurda döndü

Yüzyıllar önce dokunan bir Uşak halısı, 30 yıllık ayrılığın ardından doğduğu topraklara yeniden kavuştu. Osmanlı halıcılığının nadide örneklerinden biri olarak yaklaşık beş asır önce Uşak’ta dokunan bu nadide halı, uzun yıllar süren sessizliğin ardından yurt dışında bir koleksiyonda ortaya çıktı. Osmanlı zanaatının taşıyıcısı tarihî dokuma şimdi yeniden ait olduğu topraklara döndü. Tarihi halı Ankara Vakıf Eserleri Müzesi’nde sergilenmeye başlandı. 

Eşsiz Türk düğümü 

Yıllar süren sessizliğin ardından halı, İtalyan vatandaşı Adrian Stefan Ionescu’nun özel koleksiyonunda gün yüzüne çıktı. Koleksiyoner, eseri hayatta olmayan İtalyan sanat tutkunu Ermininio Bottini’den satın almıştı. Ionescu, halının Suzan Bayraktaroğlu’nun “Vakıf Halılar” kitabında yer alan 06.456 envanter numaralı eserle birebir örtüştüğünü fark etti. Türkiye’ye ait olduğunu öğrendiğinde ise hiçbir talepte bulunmadan, gönüllü olarak iadesi için harekete geçti. Halı, işlemlerin tamamlanmasının ardından Türkiye’ye getirilerek Ankara Vakıf Eserleri Müzesi’ne ulaştırıldı. 

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, halıyı teslim alarak “Yüzyıllar önce Uşak’ta ilmek ilmek dokunan bu zarif halıyı, yine bu toprakların ruhunu taşıyan her değer gibi, ait olduğu yere kavuşturmanın gururunu yaşıyoruz. Bu sadece bir halı değil kültürümüzün, hafızamızın ve zarafetimizin sessiz ama derin dönüşüdür. Halıyı gönüllü olarak ülkemize iade eden İtalyan vatandaşı Adrian Stefan Ionescu’ya, tarihî mirasa gösterdiği hassasiyet ve duyarlılık için teşekkür ediyorum. Hayırlı olsun” ifadelerini kullandı.

Uşak halılarının Anadolu’daki Türk düğümünün en güzel örneklerini barındırdığını söyleyen yazar ve küratör Hasan Mert Kaya ise bu nadide parçaların önemini şu sözlerle anlattı:  “Erken dönem Uşak halılarını görmek oldukça zor. 14-17. YY’lar arasına tarihlenen Batı Anadolu Uşak halıları Ortaçağ Avrupa resim sanatında zenginlik ve seçkinliğin ifadesi olarak özellikle iç mekan tablolarında yer bulur. Uşak halıları yünü, kök boyaları, zengin desenleri ile Anadolu’da Türk düğümünün yurdudur”. 

Desenleri, renkleri ve işçiliğiyle dikkat çeken halı, stilistik özellikleriyle Uşak’ta dokunmuş olduğunu ortaya koyuyor. Her santimetresine ince ince işlenen Türk düğümleri, halıya Osmanlı zanaatının zarafetini kazandırıyor. Uzmanlara göre küçük bir karenin içine bile binin üzerinde düğüm sığdırılmış. Zemininde lacivert hâkim olan halıdaki desenlerde pastel kırmızı, sarı ve kirli beyaz tonlar kullanılmış.

Restore edildi

Eski fotoğraflarda halının bordürlerinden birinin kesildiği ve bazı bölümlerinde ciddi kayıplar olduğu görülüyordu. Türkiye’ye ulaştıktan sonra yapılan restorasyonla eksik bölümler tamamlandı, kompozisyonu özgün hâline kavuşturuldu.

Rekor kıran halılar

Dünyanın en pahalı halıları arasında zirvede 17. yüzyıl İran menşeli Clark Sickle-Leaf Halısı yer alıyor. Halı 2013’te Sotheby’s New York’ta 33.7 milyon dolara satılarak rekor kırdı. Onu, yine 17. YY’a tarihlenen ve yaklaşık 10 milyon dolara 2010’da Christie’s Londra’da satılan Kerman “Vazo” halısı izliyor. Hindistan’da  dokunan Moghul “Yıldız Örgü” halısı ise 2013’te 7.7 milyon dolara alıcı buldu. 19. yüzyılda Hindistan’da üretilen, ipek ve geyik derisi üzerine incilerle işlenmiş “Pearl Carpet of Baroda”, 2009’da 5.5 milyon dolara; Fransa’nın 18. yüzyıla ait Louis XV Savonnerie Halısı, 4.4 milyon dolara ve 16-17. yüzyıl Safavid İran döneminden kalma Nastaliq yazılı bir Dua Halısı da yaklaşık 4.3 milyon dolara satılarak dünyanın en değerli halıları arasındaki yerini aldı.