‘Aklın Manzaraları’nda dolaşan sözcükler

Seray Şahinler - Ali Kazma, 10 yıl sonra İstanbul Modern’de gerçekleşen yeni sergisinde edebiyatın imge gücünden ilham alıyor. “Aklın Manzaraları” adlı sergi yazarların bilinç akışını takip ediyor, sözcüklerin gücünü sanatçının kendine has videolarıyla yorumluyor. 

Sergide Ali Kazma’nın Orhan Pamuk’un kişisel arşiv ve yaşam alanına odaklanan “Mürekkep Evi” (2023) ve “Sentimental” (2022) ile Türkiye’de çok okunan, çok sevilen Arjantinli yazar Alberto Manguel’in kütüphanesinin Fransa’dan Portekiz’e taşınma sürecini konu alan “Alberto Lizbon’da” (2024) yapıtları, Türkiye’de ilk kez izleyiciyle buluşuyor. Sanatçının Japonya’nın Nara kentinde altı asırdır süren geleneksel mürekkep yapımını belgelediği “Sumi” (2025) adlı video yapıtı da ilk kez İstanbul Modern’de. 

Daha önce Sarkis, Alev Ebüzziya, Füsun Onur gibi sanatçıların dünyasına odakalanan sanatçı bu kez kitapların ve kelimelerin ‘dünyasına’ giriyor.

İlk sayfa Recto Verso 

Sergide karşımıza çıkan 176 fotoğraflık “Recto Verso” aynı zamanda iyi bir okur olan sanatçının edebi temasının ilk örneği…

2012 yılında İsviçreli bir yayıncıyla yaptığı sanatçı kitabında, kitapların yapıldığı, muhafaza edildiği, görüldüğü yerlere odaklanan Ali Kazma, kendi pratiğindeki kütüphane evrenine de ilk adımı atmış oluyor. Sözcüklerin dünyasına giriş niteliğindeki Recto Verso üzerine çalışırken, “Bir Şair Nasıl Filme Alınır?” sorusuna yoğunlaşıyor. Bu soru, İstanbul Modern’deki Aklın Manzaraları’na uzanan ilk görüş açısı.

Manguel’in kütüphanesi 

Sergideki kitabın ikinci sayfasında Alberto Manguel var. Ali Kazma da bir Manguel okuru. Yazarın “Geceleyin Kütüphane” kitabına konu olan efsane kütüphanesinin öyküsünden etkilenen sanatçı, 2014 yılında önce yazarın evini filme alıyor. Ardından 2020-2024 arasında Manguel’in bir bürokratik karmaşaya dönen kütüphanenin taşınma sürecini izliyor. Türkiye’de ilk kez İstanbul Modern’de gösterilen “Alberto Lizbon’da” adlı iki kanallı videonun öznesi Manguel’in bürokratik pürüzler nedeniyle önce Fransa’daki evinden toplanarak depoya kaldırılan ardından Lizbon Belediyesi’nin teklifiyle 18. YY’dan kalma villaya taşınan 40 bin kitaplık kütüphanesi. 

Aynı zamanda bir kukla ustası olan “Alice Harikalar Diyarında”ki tüm karakterlerin kuklalarını yapmak isteyen Alberto Manguel, bu süreçte de Ali Kazma tarafından filme alınıyor. Yazar, kendi el yapımı “Alice ve Beyaz Tavşan” adlı el kuklalarını Ali Kazma’ya hediye ediyor ve bu kuklalar da sergide ilk kez gösteriliyor. 

Sergideki videolar her saniyesinde edebiyatın gücünü, kodlarını, dilini hem âna bağlı hem zamansız hâliyle hatırlatıyor. Her an takip isteyen geçişler, bir yazarın romanda kurduğu dramatik yapının geçirgenliğini Ali Kazma’nın videolarıyla buluşturarak özellikle okurlar için lezzetli bir seyir sunuyor.

Küratörlüğünü Öykü Özsoy Sağnak ve Demet Yıldız Dinçer, asistan küratörlüğünü ise Yazın Öztürk’ün üstlendiği “Aklın Manzaraları” 1 Şubat 2026 tarihine kadar açık. 

Orhan Pamuk’un dünyası

Serginin diğer ağırlığı ise Orhan Pamuk’ta… Ali Kazma’nın 2021’de Arter’e dahil edilen “Nuh’un Gemisi” adlı videoyu gören ve çok beğenen Orhan Pamuk, sanatçıyı arayarak kendisi için benzer teklifte bulunuyor. Orhan Pamuk’un bütün romanlarını el yazısıyla yazdığı malumunuz. Yazarlık kariyerinin başlangıcından beri sakladığı 25 bin sayfadan oluşan elyazması müsveddelerini ilk kez gören Ali Kazma, kısa sürede film için kolları sıvıyor. Yine Türkiye’de ilk kez bu sergide izlediğimiz üç kanallı “Mürekkep Evi”nde “Kara Kitap”ı ana eksenine alan sanatçı Pamuk’un notlarını, çizimlerini, çektiği fotoğrafları, çizdiği resimleri yeni bir Orhan Pamuk evreninden buluşturuyor.