‘Anti-yaşam’ krizi kapıda
13.03.2025 - 07:01 | Son Güncellenme:
Antibiyotiklerin bilinçsiz kullanımı nedeniyle bakterilerin direnç kazanmasının, 2050 yılında dünyada büyük bir krize dönüşmesi bekleniyor. Antibiyotik kullanımında üst sıralarda yer alan Türkiye en çok kayıp verecek ülkeler arasında. Peki ne yapmalı?
DİDEM SEYMEN - Antibiyotik direnci nedeniyle 2050 yılında dünyada çok sayıda insanın öleceği öngörülüyor. Türkiye de en çok kayıp verecek ülkeler arasında gösteriliyor. Nedeni, Türkiye’de her 10 reçetenin üçünde antibiyotik yazıyor olması, OECD ülkeleri arasında ve dünyada “antibiyotik tüketimi-direnç gelişimi” sıralamasında en üst sıralarda yer almamız…
Koç Üniversitesi İş Bankası Enfeksiyon Hastalıkları Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Önder Ergönül, antibiyotiklerin bilinçsiz kullanımının, bakterilerin mutasyon geçirerek direnç geliştirmesine yol açtığını belirterek, etkisiz hale gelen ilaçlar nedeniyle enfeksiyon hastalıklarının tedavi edilemediğini söyledi. Ergönül, mevcut durumun değişmemesi halinde 2050 yılına kadar Türkiye’nin en fazla insan kaybı yaşanacak ülkelerden biri olabileceğini belirtti.
TESTLER YAYGINLAŞMALI
Bu konudaki yaygın sorunlardan biri solunum yolu enfeksiyonlarının çoğunun viral kaynaklı olmasına rağmen antibiyotiklerin reçete edilmesi. Ayrıca mide-bağırsak hastalıkları ve idrar yolu enfeksiyonlarında da gereksiz antibiyotik kullanımı sık görülüyor. Doğru ve hızlı tanı yöntemlerindeki eksiklikler de antibiyotiklerin gereksiz reçetelendirilmesine neden oluyor. Prof. Dr. Ergönül, hızlı teşhis testlerinin yaygınlaşması halinde antibiyotiklerin yalnızca bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılacağını vurguladı. Ergönül, “Mevcut durumda hekimler ve hastalar, tedavi sürecinde gereksiz antibiyotik kullanımını teşvik eden bir döngü içinde bulunuyor” dedi.
MÜFREDATA EKLENMELİ
Prof. Dr. Ergönül, “soğuk algınlığına antibiyotik iyi gelir” gibi yanlış inanışların toplumda yaygın olduğunu ifade ederek, “Sağlık okuryazarlığının artırılması bir gereklilik. Antibiyotik bilincinin ilkokul seviyesinden itibaren eğitim müfredatına eklenmesi gerekiyor. Ayrıca hekimlerin gereksiz antibiyotik reçetelendirmemesi konusunda teşvik edilmesi şart” dedi.
ÖRNEK ÜLKELER
Antibiyotik kullanımını başarılı bir şekilde kontrol altına alan ülkeler arasında Fransa dikkat çekiyor. Eğitim programları ve cezai yaptırımlar sayesinde Fransa, komşu ülkeler İspanya, Portekiz ve İtalya’dan çok daha iyi bir noktaya ulaştı. İskandinav ülkeleri ise bilim eğitimini erken yaşta başlatarak, toplumda doğru sağlık algısını oturtup antibiyotik direncine karşı başarılı bir mücadele veriyor. Türkiye’nin de bu konuda benzer adımları atması, gelecekte yaşanacak büyük sağlık krizlerini önlemek için kritik önem taşıyor.
TÜRKİYE KULLANIMDA İLK SIRALARDA
Türkiye’de 2013 yılında yürürlüğe giren reçetesiz antibiyotik satış yasağı, antibiyotik tüketimini önemli ölçüde azalttı. 2016 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından çok yoğun eğitimler verildi, ciddi başarı da sağlandı. Türkiye’nin bu başarısı uluslararası dergilerde yayımlanarak, dünyaya da duyuruldu.
Pandemi sonrasında ise kazanımlar büyük ölçüde kaybedildi. Hasta baskısı ve hekimlerin direnememesi, antibiyotik tüketiminin yeniden artmasına yol açtı.
Türkiye’de yıllara göre antibiyotik tüketimi şöyle:
- 2011 yılında bu oran 42,28 DID (tanımlanmış günlük doz)
- 2018’de 30,9 DID
- 2019’da 33,2 DID
- 2020’de 25,8 DID
- 2021’de 28,3 DID
- 2022’de 35,7 DID
Kullanım oranları düşme eğiliminde olsa da istenen seviyede değil. 2022’de kullanım oranı ile Türkiye birinci sırada yer aldı.
ERİŞİM ANTİBİYOTİKLERİ HEDEFLENEN SEVİYEDE DEĞİL
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) AWaRe sınıflandırmasına göre Türkiye’de “erişim antibiyotikleri” kullanım oranı 2014’te yüzde 45 iken, 2022’de yüzde 54’e yükseldi ancak hala hedeflenen yüzde 60 seviyesinin altında. Erişim antibiyotikleri; genellikle daha az yan etkiye sahip, antimikrobiyal direnç seçimi için daha düşük potansiyele sahip ve daha düşük maliyetli, dar bir aktivite spektrumuna sahip antibiyotikler.
AB’YE MALİYETİ 1,5 MİLYAR EURO
DSÖ Avrupa Bölgesi’nde antibiyotik direnci nedeniyle 2019 yılında 500 binden fazla ölüm gerçekleşti. AB ülkelerinde antimikrobiyal direnç nedeniyle sağlık hizmetleri ve üretkenlik kayıplarının yıllık maliyetinin yaklaşık 1,5 milyar euro olduğu tahmin ediliyor.
AB’DE 16 KRİTİK İLACA ULAŞMAK ZOR
Avrupa Birliği, “kritik” önemdeki 16 ilaçta tedarik sorun yaşıyor. İlaçlar, üretim sorunları, talepteki artış ya da üreticinin ilacı piyasadan çekmeye karar vermesi nedeniyle AB’nin eksiklik listesine alınabiliyor. Avrupa İlaç Ajansı’na (EMA) göre eksiklik sorunu yaşanan 34 ilaç arasından kritik 16 ilaçtan bazıları şöyle:
- Siyanür zehirlenmesini tedavi etmek için kullanılan Cyanokit
- Bakteriyel enfeksiyonlar için kullanılan Amoksisilin
- Diyabet hastalarının kan şekerlerini kontrol etmek için kullandığı bazı insülinler
- Çeşitli kanser tedavilerinde kullanılan yedi ilaç
- Şizofreni tedavisinde kullanılan Zypadhera
- Kalp krizlerini önleyen Integrilin.
KEŞFETYENİ
Ünlü oyuncu Hande Erçel, kariyeri ve aşk hayatının yanı sıra yıllar içinde yaptırdığı estetik ameliyatlarla adından söz ettirmeye devam ediyor.
