Yağda üretim azaldı rafta fiyat tırmandı

Duygu Erdoğan - Ayçiçek yağı fiyatları rafta durmadan yükseliyor. Sadece 1 ay içinde 65 lira zamlanan 5 litre ayçiçek yağına son bir haftada ise 20 lira zam geldi. 5 litre pet şişe ayçiçek yağı fiyatı marketlerde 319 lirayı aştı. Litre fiyatı ise bazı markalarda 90 lira, bazı markalarda 100 lira olarak satılmaya başladı. Bir ay önce 5 litre yağ fiyatı 252-254 lira arasında seyrediyordu.

Dünya piyasalarında özellikle iklim temelli sorunlar nedeniyle yağlık tohum üretimi azalıyor. Dünyanın en büyük ayçiçeği üreticileri Ukrayna ile Rusya’da iklim kaynaklı kayıplar yüzde 40 seviyesinde. İki ülke arasındaki savaş da endişeleri artırıyor. Küresel piyasalarda fiyat yükselişinin devam etmesi bekleniyor. Türkiye ağustosta ithalat için kontenjan açmıştı, yılbaşı itibarıyla firmaların ithalatı başlayacak.

Kuraklık kaybı artırdı

Dünyada palm yağında azalan verim ve soyadaki kayıplar ayçiçek yağı başta olmak üzere diğer bitkisel yağlara talebi tetikliyor. Yurt içinde de özellikle kuraklık nedeniyle ayçiçeğinin önemli üretici bölgesi Trakya’da kayıplar iki yıldır telafi edilemiyor. Bitkisel üretim planlamasında yeni dönemde yağlı tohumlar için yapılan planlamalarda farklı iller de üretici konuma alındı. Sivas ve Muş Ovası’nda ayçiçeği üretimine destek planlanıyor. 

Ocakta ithalat başlayacak

Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Turgay Ünlü, bitkisel yağlarda dünyada iklim temelli kayıpların yüksek olduğunu, buna karşılık ise talebin yükselmeye devam ettiğini söyledi. Ünlü, “Yurt içinde de bu süreci yönetmek lazım. Trakya kuraklıktan dolayı zor zamanlar yaşadı. Farklı bölgelerde üretimi planlayarak iklime karşı kontrol oluşturmamız lazım. Hükümet farklı illerde bu süreci desteklemeye başladı” dedi. 

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, Türkiye’nin ocaktan itibaren ithalata başlayacağını hatırlattı. Yıldırım, “Ağustosta duyurulan karar ile 1 Ocak 2025 - 30 Nisan 2025 tarihleri arasında düşük vergi oranı ile 1 milyon ton yağlık ayçiçeği veya bunun karşılığı 400 bin ton ham ayçiçek yağı ithalatı için tarife kontenjanı açılmıştı. Önceki gün verginin tamamen kaldırıldığı, sıfır gümrükle ithal edileceği duyuruldu” dedi.

2 milyon tonun altına düştü

Türkiye yağlı tohumlarda son yıllarda ithalatçı konuma geldi. Önceki yıllarda üretiminin kendine yeterlilik oranı yüzde 80’e yaklaşan Türkiye’nin, ayçiçek üretiminde yeterlilik oranı yüzde 50’nin altında düştü. Sanayicilere göre, üretim ülke ihtiyacının 5 aylık dönemine yeterli oluyor. Geri kalan süre için ise ithalat zorunlu hale geldi. Bu kapsamda üreticinin uzun vadeli planlamalarla desteklenerek Türkiye’nin üretiminin 5 yılda yeniden eski konumuna gelebileceği, yüksek bir kapasiteye ulaşabileceği ifade ediliyor. Bu üretimin aynı zamanda hayvan yemi kaynağı olan ayçiçeği ile pek çok alanda fiyatları da dalgalanmalardan koruyacağı belirtiliyor. 2021 ve 2022 sezonunda 2 milyon 300 bin tona kadar çıkan ülke üretimi, geçen yıl 2 milyon tonun altına geriledi. Bu yıl da benzer bir verim öngörüldü.

1300 dolar sınırı aşıldı

Dünyada ayçiçek yağında küresel piyasalar oldukça hareketli. Yağ fiyatının 1300 dolar seviyesine gelmesiyle fiyat artışlarının devam edeceği öngörülmüştü. Son bir haftadır 1300 dolar seviyesinin de aşıldığı görülüyor. Dün itibarıyla piyasalarda ayçiçek yağı ton fiyatı 1310 dolar seviyesini gördü.