Kahvenin geleceği iklim gölgesinde

Duygu Erdoğan / İSTANBUL - Bugün 5 Aralık Dünya Türk Kahvesi Günü... Kültürel bir miras olarak UNESCO listesine dahil edilen Türk kahvesi, bugün pek çok çeşit kahve ve yerli/global kahve zincirine karşı halen Türkiye’nin en çok tercih edilen kahvesi. Özellikle koronavirüs pandemisinden bu yana oldukça hızlı bir büyüme gösteren kahve pazarında derinlikli bir yeri olan Türk kahvesi, bir kahve türü değil, bir pişirme yöntemi olarak kabul ediliyor. Son 5 yılda sürekli bir artış içinde olan tarım emtiası olarak kahvede önceki hafta tarihinin en yüksek fiyat seviyesi görüldü. Tropik iklimde yetişen ve iklim değişikliği kaynaklı sorunlarla verimi azalan kahvede fiyat artışının sürmesi bekleniyor. 

Türk kahvesi, 5 Aralık 2013’te, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne dahil edildi. Bu tarihten itibaren Türk kahvesi kültürü ve geleneğinin korunması amacıyla her yıl 5 Aralık “Dünya Türk Kahvesi Günü” olarak kutlanıyor.

1 ayda yüzde 30 arttı

Genellikle marketlerde 100 gram ambalajlarda satılan Türk kahvesinin fiyatı 2023 eylül ayında 32 lira iken, şu anda 55 lirayı geçmiş durumda. Kahvenin tarım emtiası olarak fiyat artışı da dikkat çekici bir hızla devam ediyor. 25 Kasım haftasında tarihinin en yüksek fiyatı olarak libre bazında 329 dolar seviyesini test eden kahvede sadece kasım ayında değer artışı yüzde 30 olarak hesaplandı. Şu günlerde 300 doların altında seyreden fiyatlarda dalgalı seyir sürüyor. 

Özellikle dünyanın en çok kahve çekirdeği üretici olan Brezilya’da kurak havanın devam etmesi, diğer yandan ise don endişeleri fiyatları tırmandırıyor. Kızıldeniz’deki sevkiyat sorunları da kahveye erişimde sorunlar oluşturuyor. Tropik iklimde yer alan pek çok kahve üreticisi ülkede aşırı sıcak ve kuraklık; zaten bakıma ihtiyaç duyan ve yaşlanan kahve ağaçlarının verimi daha da azaltıyor. 

Uluslararası Kahve Örgütü ICO, gelecek otuz yıl içinde şu anda kahve üretilen bölgelerin yüzde 70’inin tehlike altında yok olmaya yüz tutacağını öngörüyor. Bu nedenle Brezilya’da kahve ekili alanlar daha kesimlere taşınmaya başlamasını zorunlu kılarken, ayrıca iklime uyum sağlayan kahve çeşitlerinin Sicilya ve Kaliforniya gibi yeni bölgelerde yetiştirme denemeleri de yapılıyor.

Tüketimdeki son gelişmeler

- Türkiye’de yüzde 30’u aşan pay ile en çok Türk kahvesi tüketiliyor. 

- Kadınlar erkeklere göre daha fazla kahve tüketiyor.

- Türk tüketiciler genellikle kahvelerini şekerli tercih ediyor ancak sade seçeneği de son yıllarda öne çıkıyor.

- Küresel kahve pazarının büyüklüğünün 100 milyar dolar seviyesini aştığı öngörülüyor.

- Türkiye’de ise bu büyüklük 1 milyar doları gördü. Dünyada en çok kahveyi İskandinav ülkeleri tüketiyor.

- Dünyada bir yıl içinde 400 milyar fincan kahve tüketildiği hesaplanıyor.

- Türkiye’de filtre ve espresso grubu da hızla büyüyen bir kategori.

- Granül (suda çözünen/instant) kahvelerin yeri büyük olsa da tercihi giderek azalıyor.

İşlenerek ihraç da ediliyor

Dünyanın en fazla kahve çekirdeği yetiştiren ülkesi Brezilya bu açıdan Türkiye’nin de en çok alım yaptığı ülke oluyor. Türkiye’de kahve çekirdeği yetişmiyor ancak alınan çekirdek burada işlenerek ihracatı yapılıyor.

Brezilya dünyada kahve üretiminin tek başına yüzde 40’ını sağlıyor. Ardından ise Etiyopya, Kolombiya, Guatemala, Kenya, Vietnam, Endonezya, Honduras sıralanıyor.