3 bin 800 araca yanlış ceza kesildi! Artık Türkiye'de de devrede: 'Hatalı sonuçlar verebilir'
Yapay zekâ hayatımızın her alanında kullanılmaya başladı. Trafikte de kullanılmaya başlanan yapay zekâ New York’ta 3 bin 800 sürücüye yanlış ceza kesti. Türkiye’de de yapay zekâ destekli hız tespit cihazlarının kullanılması, trafik cezalarındaki hata payını düşündürüyor. Konuyla ilgili merak edilenleri Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe'ye sorduk.
Melike Sarıkaya / Milliyet.com.tr - New York’ta otobüs şeritlerini denetlemek amacıyla bu yıl devreye alınan yapay zekâ tabanlı kameralar, bir yazılım hatası nedeniyle üç bin 800 sürücüye haksız trafik cezası gönderdi. Özellikle bazı rotalarda sistem, yasal park alanlarını yanlış yorumlayarak 900’den fazla yasal olarak park etmiş araca ceza kesilmesine neden oldu. Türkiye’de de yapay zekâ destekli hız tespit cihazlarının kullanılması teknolojinin doğru bir şekilde uygulanmasının önemini gündeme taşıdı. Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe, Milliyet.com.tr’ye yapılması gerekenleri anlattı.
HATALARA RAĞMEN ETKİLİ OLDUĞU İDDİA EDİLDİ
New York’ta hatalı kesilen cezalar için Metropolitan Ulaştırma Otoritesi (MTA) tarafından cezaların iptal edilerek mağdurlara geri ödeme yapıldığını açıklandı. MTA, sorunun sistemin rotalara uygun programlanmaması nedeniyle yaşandığını kabul ederken, yazılımın hatasız çalışması için geniş çaplı güncellemeler yapıldığını belirtti. Hatalara rağmen MTA, sistemin toplu taşıma performansı üzerindeki olumlu etkilerine dikkat çekiyor.
Kamera sistemi sayesinde otobüs hızlarının yüzde 5 oranında arttığı ifade edilirken, trafik sıkışıklığının azaldığı da raporlandı. Buna karşın sürücüler arasında yapay zekânın doğruluğuna dair ciddi endişeler oluştu. Sistemin önümüzdeki yıl 2 binden fazla otobüste uygulanması planlanıyor. Ancak uzmanlar, teknolojinin geniş ölçekte uygulanmadan önce kapsamlı testlerden geçirilmesi gerektiğini vurguluyor.
'YANLIŞ CEZAYA YOL AÇAN FAKTÖRLER VAR'
Uluslararası Yol ve Sürüş Güvenliği Uzmanı Mert İntepe bu tür olayların güvensizliğe sebep olabileceğine dikkat çekerek, “ABD’de 3 bin 800 yanlış ceza kesilmesi, yapay zekâ tabanlı sistemlerin hassas bir şekilde kalibre edilmediği durumlarda ne kadar ciddi sorunlara yol açabileceğini gösteriyor. Trafik gibi günlük hayatın her alanını etkileyen bir konuda bu tür hatalar, maddi zararlara ek olarak sosyal güvensizliğe de neden olabiliyor. Bu olay, yapay zekâ sistemlerinin insan denetimine tabi tutulması gerekliliğini bir kez daha ortaya koydu. Yanlış ceza oranını etkileyen de bazı temel faktörler var. Bunlar veri kalitesi, algoritma yetersizliği, sensör ve kamera hataları, çevresel faktörler ve operasyonel sorunlar" dedi. Uzman İntepe bu başlıkları şöyle sıraladı:
"Veri Kalitesi: Yapay zekânın eğitildiği veri setlerinin doğruluğu ve kapsamlılığı.
Algoritma Yetersizliği: Kullanılan yapay zekâ modeli, karmaşık veya nadir durumlarla başa çıkamayabilir.
Sensör ve Kamera Hataları: Görüntüleme teknolojilerindeki eksiklikler veya hatalı algılamalar.
Çevresel Faktörler: Hava koşulları, ışık durumu veya coğrafi engeller gibi dış faktörler.
Operasyonel Sorunlar: Sistemlerin saha testlerinin eksik yapılması veya yanlış konfigürasyonlar."
'İNSAN DENETİMİYLE DESTEK ŞART'
Yapay zekâ tabanlı ceza sistemlerinin uygulanmasında hata oranının her zaman olacağını ve önemli olanın bu hatayı en düşük seviyeye indirmek olduğunu dile getiren Uzman İntepe, “Hata oranını minimum seviyeye indirmek için farklı senaryoları kapsayan geniş ve doğru veri setleriyle yapay zekâyı eğitmeliyiz. Yapay zekânın aldığı kararları insan denetimiyle desteklemeliyiz. Algoritmaları ve yazılımları düzenli olarak güncellemeliyiz. Sistemleri farklı şartlar altında yoğun bir şekilde test etmeliyiz. Ulusal ve uluslararası protokollere uygun standart çalışma prosedürleri geliştirilmeliyiz” dedi.
İntepe, Türkiye’de yapay zekâ destekli hız tespit cihazlarının ise plakaları tanıyarak ihlal durumlarını kayıt altına aldığını, araçların hızını ölçerek trafik akışının analiz edildiğini, ihlal yapan araçlar için algoritmalar kullanıldığını belirtti.
Türkiye’de uygulanan bu sistemlerin belli durumlarda hatalı sonuç verebileceğini vurgulayan İntepe, “Dağlık veya kırsal alanlarda yapay zekâ sensörlerinim görüş açıları kısıtlanabilir. Alt yapı sorunundan kaynaklı yetersiz internet bağlantısı veya elektrik kesintileri cihazların çalışmasını etkileyebilir. Kirli, eski veya standart dışı plakalar tanıma algoritmalarını zorlayabilir. Yoğun sis, yağmur veya kar cihazların performansını etkileyebilir” diyerek eksiklikleri anlattı. Bu eksikliklerden kaynaklı yaşanabilecek sorunları Uzman İntepe, şöyle sıraladı:
1- Algoritma hataları masum sürücülerin ceza almasına neden olabilir.
2- Teknolojiye duyulan güvensizlik artabilir.
3- Kameraların sürekli kayıtta olması mahremiyet ihlallerine yol açabilir.
4- Sisteme dış müdahaleler, trafikte kaosa neden olabilir.
5- Sistemlerin kurulumu ve bakımı ciddi maliyetler gerektirebilir.
Uzman Mert İntepe, ABD’de yaşanan olayın yapay zekâya olan güvenin sarsılmasına neden olmuş olabileceğini söyledi. İntepe, yapay zekâ tabanlı sistemlerin doğru kullanıldığında trafik güvenliğini ve düzenini önemli ölçülerde iyileştirebileceğini ancak bu teknolojilerin insan hatasını sıfırlamaktan ziyade minimuma indirmek için kullanılması gerektiğinin altını çizerek sözlerini noktaladı.
