Tip 2 diyabet ameliyatla tedavi edilebiliyor

Didem Seymen - Tip 2 diyabet artık sadece ilaçla kontrol edilmeye çalışılan kronik bir hastalık olmaktan çıktı. Bilimsel veriler, metabolik cerrahinin doğru hasta grubunda uygulanması halinde diyabeti durdurabildiğini ve hastaların yaşam kalitesini belirgin şekilde artırdığını gösteriyor. Genel Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Metin Karadeniz, metabolik cerrahi hakkında bilgiler verdi...

Tip 2 diyabet, dünyada 500 milyondan fazla insanı etkileyen, Türkiye’de ise her 10 yetişkinden yaklaşık 2’sinde görülen ciddi bir halk sağlığı sorunu. Geleneksel tedavi yaklaşımlarında genellikle ömür boyu ilaç ve insülin kullanımı ön planda tutulurken, son 20 yılda yapılan bilimsel çalışmalar Tip 2 diyabetin cerrahi olarak da tedavi edilebileceğini ortaya koydu.

Diyabete karşı bilimsel bir silah

Tip 2 diyabetin cerrahi tedavisinde kullanılan yöntemler, sadece kilo kaybına yönelik değil, aynı zamanda hormonal değişiklikleri hedef alan işlemlerdir. En sık uygulanan prosedürlerden biri olan Roux-en-Y Gastrik Bypass, sadece mide hacmini küçültmekle kalmaz, aynı zamanda bağırsak hormonlarını değiştirerek insülin hassasiyetini artırır. Bir başka yöntem olan Transit Bipartisyon, özellikle beta hücre rezervi olan hastalarda insülin sekresyonunu tetikler.

Yapılan çok merkezli klinik araştırmalarda, bu ameliyatlardan sonra hastaların %80’inden fazlasının kan şekerinin normale döndüğü, yüzde 60’tan fazlasının ise 5 yıl boyunca ilaçsız yaşamını sürdürebildiği gösterilmiştir.

Örneğin, New England Journal of Medicine’da 2022 yılında yayımlanan bir çalışmada, Tip 2 diyabet hastalarında metabolik cerrahinin, geleneksel medikal tedavilere kıyasla HbA1c (son üç aylık şeker ortalaması) kontrolünde daha başarılı olduğu ve kardiyovasküler komplikasyon riskini azalttığı belirtilmiştir.

Kimler için uygundur?

Amerikan Diyabet Derneği (ADA) ve Uluslararası Obezite ve Diyabet Cerrahisi Derneği (IFSO), aşağıdaki hastaların metabolik cerrahi için uygun olabileceğini belirtmektedir:

● Vücut kitle indeksi 30 kg/m² ve üzeri olan

● En az 3 yıl Tip 2 diyabet geçmişi bulunan

● Pankreas beta hücre rezervi korunmuş

● Oral antidiyabetik veya insülin tedavisi ile kontrol altına alınamayan hastalar

Yaşam tarzı tamamen değişmeli

Metabolik cerrahinin ardından sadece kan şekeri değil; tansiyon, kolesterol, karaciğer yağlanması gibi metabolik sendromun diğer bileşenlerinde de iyileşme gözleniyor. Bu durumun temel nedeni, ince bağırsaklara gelen besin akışının yeniden düzenlenmesiyle ortaya çıkan GLP-1, PYY gibi hormonların artışı ve insülinin daha etkili çalışmaya başlamasıdır.

Tip 2 şeker hastalığının tedavisinde metabolik cerrahi sadece bir başlangıç. Ameliyat metabolizmayı yeniden ayarlar ancak bu yeni dengeyi korumak tamamen hastanın elindedir. Burada en az cerrahi kadar önemli olan şey, yaşam tarzında köklü değişiklikler yapılmasıdır.

Beslenme: Yeni bir disiplin

Ameliyat sonrası hastalar için hazırlanmış bireyselleştirilmiş beslenme programları uygulanıyor. Bu programlarda hedef:

● Kan şekeri dalgalanmalarını önlemek

● Yavaş sindirilen ve glisemik indeksi düşük besinleri tercih etmek

●Protein ağırlıklı, lifli ve doğal içerikli gıdalara yönelmek

İşlenmiş gıdalardan, şekerli içeceklerden, rafine karbonhidratlardan ve aşırı yağdan uzak durmak, hastanın tekrar diyabete dönmesini engelleyen ana faktörlerden biri. Her hastanın pankreas rezervi, insülin direnci ve metabolizma hızı farklıdır. Bu nedenle herkesin diyeti kişiye özel hazırlanmalıdır.

Hareket hayat kurtarır

Ameliyat sonrası iyileşme sürecinden sonra, hastaların düzenli fiziksel aktiviteye başlaması öneriliyor. Bu illa ki ağır egzersizler değil; düzenli yürüyüş, hafif direnç egzersizleri ve esneme hareketleri bile kan şekerini olumlu etkiliyor. Bilimsel çalışmalar, haftada en az 150 dakika yapılan orta düzeyde fiziksel aktivitenin diyabet kontrolüne ciddi katkı sağladığını gösteriyor.

Ameliyat sonrası 6 ayda neler değişir?

●Fazla kilonun yüzde 50-60’ı verilir
●HbA1c seviyesi genellikle yüzde 6’nın altına iner
●Diyabet ilaçlarının büyük bölümü bırakılır
●Tansiyon ve kolesterol değerlerinde iyileşme
●Yaşam kalitesinde artış ve hareket kabiliyetinde düzelme

Psikolojik destek de göz ardı edilmemeli

Tip 2 diyabet, sadece fizyolojik değil, aynı zamanda psikolojik yönü olan bir hastalıktır. Uzun yıllar boyunca insülin ya da ilaç kullanmış bir hastanın, aniden ilaçsız kalması psikolojik olarak endişe yaratabilir. Bu nedenle bazı hastalarda psikolojik destek ve hasta gruplarıyla iletişim içinde olmak da başarı oranını artıran bir etkendir.

Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Enstitüsü (NICE) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), cerrahi tedaviyi artık diyabet yönetiminde “standart tedavi seçeneklerinden biri” olarak kabul ediyor. Özellikle Asya ve Akdeniz popülasyonlarında daha erken yaşta ve daha düşük VKİ ile başlayan diyabete karşı cerrahi etkinliğin yüksek olduğuna dikkat çekiliyor.