Uçuş türbülansı nedir ve neden meydana gelir?

Sık uçan yolcular, uçak türbülansa girdiğinde ani sarsıntı meydana geleceğini bilir. Türbülans uçağı savurabilir ve yükseklikte ani değişikliklere neden olabilir.

Uzmanlara göre türbülansların çoğu, yukarı ve aşağı yönlü rüzgarların olduğu bulutlarda meydana gelir. Bunlar genellikle oldukça hafif gerçekleşir, ama kümülonimbus fırtına bulutu gibi daha büyük bulutlarda havanın kaotik hareketleri orta ve hatta şiddetli türbülansa sebep olabilir.

'Açık hava' türbülansı olarak adlandırılan başka bir türbülans türü daha vardır ve bu bulutsuz meydana geldiğinden görülemez. Tespit edilmesi çok zor olduğu için çok daha sorunludur. Bu tür türbülans 12.000-18.000 metrede bulunan ve hızlı akan bir 'hava nehri' olarak tarif edilebilecek jet akımının etrafında meydana gelir. Jet akımları batıdan doğuya doğru dar bir şerit halinde esen güçlü rüzgarlardır.

Jet akımındaki hava ile çevredeki hava arasında kolaylıkla saatte 160 km'ye ulaşan hız farkı olabilir. Jet akımının etrafındaki daha yavaş ve daha hızlı hava arasındaki sürtünme türbülansa neden olur. Bu her zaman var olduğu ve hareket ettiği için kaçınması zordur.

TÜRBÜLANS TEHLİKELİ Mİ?

Cranfield Üniversitesi'nde havacılık ve çevre alanında doçent olan Guy Gratton, uçakların türbülansın yol açabileceği en kötü durumlara karşı dayanıklı olacak şekilde tasarlandığını söylüyor. Türbülansın bir uçağı yok etmesinin 'pek mümkün olmadığını' belirtiyor.

Ancak sarsıntıyı önlemek için pilotlar türbülanstan kaçınmaya ya da yavaş bir şekilde dönmeye çalışırlar ve emniyet kemeri ikazı yaparlar. Yol açabileceği şiddetli hareket nedeniyle insanlar için tehlikeli olabilir, emniyet kemeri takmayan birini kabin içinde fırlatabilir.

Havacılık uzmanları, şiddetli türbülanstan kaynaklanan yaralanmaların, gerçekleştirilen milyonlarca uçuş bağlamında 'nispeten nadir' olduğunu belirtiyor.

PİLOTLAR TÜRBÜLANSA KARŞI NE YAPAR?

Pilotlar uçmadan önce meteorolojik verileri de içeren özel hava tahminleri alırlar. Rotalarını planlarken bu bilgileri incelerler. Bu şekilde örneğin izole gök gürültülü fırtınalardan kaçınabilirler. Ancak 'açık hava' türbülansından kaçınmak daha zordur.

Aynı rotalarda kısa bir süre önce geçiş yapan diğer uçaklar da türbülans bildiriminde bulunabilir.
Pilotlar bu alanlardan kaçınmaya çalışır ya da etkisini azaltmak için uçağı yavaşlatır. Mürettebat ayrıca türbülansa nasıl müdahale edecekleri konusunda da eğitilmiştir.

YOLCULAR GÜVENLİK İÇİN NE YAPABİLİR?

Yolcuların türbülansta zarar görmemesi için kemerlerini bağlamaları ve dışarıda ağır nesneler bulundurmamaları tavsiye edilir. Pilotlar, türbülansın öngörülemez olması nedeniyle yolculara her zaman kemerlerini bağlamalarını tavsiye eder.

KÜRESEL ISINMA DAHA ÇOK TÜRBÜLANSA MI SEBEP OLUYOR?

İklim değişikliği üzerine yapılan bazı araştırmalar, Dünya'nın ısınmasıyla birlikte uçuşlardaki türbülansların da arttığını ortaya koyuyor. Geçtiğimiz yıl İngiltere Reading Üniversitesi'nden araştırmacılar, pilotların kaçınmasının daha zor olduğu 'açık hava türbülansları' üzerine bir çalışma yürüttü.

Araştırmada 1979-2020 yılları arasında yoğun trafiğin yaşandığı Kuzey Atlantik rotasındaki şiddetli türbülansların yüzde 55 arttığı görüldü. Bilim insanlarına göre bu artışın sebebi yüksek irtifada, karbon salınımı kaynaklı sıcak havanın rüzgar hızında neden olduğu değişimler.

Havacılık üzerine çalışan pilot Guy Gratton, daha çok türbülans görülmesinin bir sebebinin de daha çok uçuş yapılması olabileceğini söylüyor. Çünkü hava trafiği daha yoğun ve bölgedeki diğer uçaklar sebebiyle türbülanstan kaçınmak için gidilebilecek alan daha kısıtlı.