Uzayda yeni gizem! Gizemli kusursuz bir küre keşfedildi
19.05.2025 - 08:59 | Son Güncellenme:
Space Alert
Samanyolu galaksimiz son derece garip şeylere ev sahipliği yapıyor, ancak yeni bir keşif astronomları gerçekten şaşkına çevirdi.
Güçlü bir radyo teleskop tarafından toplanan verilerde, astronomlar mükemmel şekilde küresel görünen bir baloncuk keşfettiler. Bunun ne olduğuna dair genel bir fikir de var. Bu küre, patlayan bir yıldızdan fırlayan genişleyen maddeden oluşan bir süpernova kalıntısı olabilir, ama nasıl oluştuğu ise hala bir muamma.
Avustralya'daki Western Sydney Üniversitesi'nden astrofizikçi Miroslav Filipovic liderliğindeki büyük bir uluslararası ekip, bu nesneye antik Yunancada 'mükemmellik' anlamına gelen 'Teleios' adını verdi. Olasılıkların kapsamlı bir şekilde incelenmesinin ardından, araştırmacılar bu nesnenin nasıl oluştuğunu anlamak için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyduğumuzu belirtiyor.
Teleios'un ve çevresinin dalga gözlemi. Görüntünün üst kısmında galaktik düzlem görülebiliyor.
Analizler Publications of the Astronomical Society of Australia dergisine sunuldu ve ön baskı sunucusu arXiv'de yayımlandı.
ÇEŞİTLİ TUHAF DAİRELER
Avustralya Kare Kilometre Dizisi Araştırıcısı (ASKAP), Evrimsel Evren Haritası (EMU) araştırmasının bir parçası olarak gökyüzünde çeşitli tuhaf daireler ortaya çıkarıyor. Bunların bazıları, aralarındaki ünlü Garip Radyo Daireleri (ORCS) gibi, galaksiler arası mesafelerde bulunduğundan çözümlenmeleri oldukça zor oldu.
Teleios, Samanyolu içinde yer aldığından, uzak evrende bulunan ORCS'lardan farklı bir kökene sahip. Ancak daha yakın ve bu nedenle daha küçük olmasına rağmen, tam olarak ne kadar uzakta olduğunun belirlenememesi, kökeninin anlaşılmasında ciddi bir engel oluşturuyor.
Filipovic ve meslektaşları, nesne üzerinde kapsamlı bir analiz gerçekleştirdi ve sadece radyo dalga boylarında zayıf bir şekilde parladığını belirledi. Bu parıltının dalga boyu, bunun büyük olasılıkla evrendeki en parlak süpernova türlerinden biri olan Tip Ia süpernovanın kalıntısı olduğunu gösterdi.
Bu süpernovalar, bir beyaz cücenin yakın yörüngede döndüğü eş yıldızdan çok fazla madde emip kütle sınırını aşarak patlamasıyla oluşuyor.
Teleios'un yakınlaştırılmış görüntüsü. (Filipovic arXiv, 2025)
Buraya kadar her şey oldukça açık. Ancak uzaydaki cisimlerin mesafesini hesaplamak şaşırtıcı şekilde zordur. Araştırmacılar Teleios’a dair mesafe tahminleri yapabildiler ama bu tahminleri iki seçeneğin ötesine daraltamadılar: yaklaşık 7 bin 175 ışık yılı ve yaklaşık 25 bin 114 ışık yılı.
Bu iki mesafe Teleios'un evrimsel geçmişi için farklı anlamlar taşıyor. Çünkü bir cisim ne kadar uzaktaysa, o kadar küçük görünür. Bu da baloncuğun boyutunu önemli ölçüde etkiliyor. Daha yakın mesafede süpernova kalıntısı 46 ışık yılı çapında olurken, daha uzak mesafede 157 ışık yılı çapında oluyor.
Bir süpernova kalıntısı genellikle genişleyen bir madde bulutundan oluşur. Dolayısıyla bu boyutların her biri kalıntının yaşı hakkında farklı şeyler söylüyor. Daha yakın mesafe, daha genç bir süpernova kalıntısına işaret ediyor, yani büyümesi için daha az zamanı olmuş: 1000 yıldan genç. Daha uzak mesafeyse 10 bin yıldan daha yaşlı olmasını gerektiriyor.
Her iki senaryonun da sorunu, Tip Ia süpernovaların evrimsel modellerinin X-ışını yayımı da öngörmesi. Ancak burada X-ışınları tespit edilmediği için bu durum oldukça kafa karıştırıcı.
Bir diğer olasılık, Teleios'un bir Tip Iax süpernova kalıntısı olması. Bu, Tip Ia süpernovanın bir türüdür ve beyaz cüceyi tamamen yok etmiyor, geride bir 'zombi yıldız' bırakıyor. Bu senaryo, Teleios'un yayım özelliklerine oldukça iyi uyuyor ama çok daha yakın olması gerekir, yani yaklaşık 3 bin 262 ışık yılı.
Bu durumda Teleios daha küçük olurdu, yaklaşık 11 ışık yılı çapında. Bu uzaklıkta potansiyel bir zombi yıldız adayı bile var… Ama Teleios'un mesafesine dair yapılan diğer bağımsız ölçümler, bu kadar yakın olamayacağını gösteriyor.
'NADİR AMA İMKANSIZ DEĞİL'
Tüm bu diğer meseleler, kalıntının neredeyse kusursuz simetrisinin olağandışı oluşunu bir nebze geri planda bırakıyor. Süpernova kalıntıları neredeyse her zaman bir şekilde asimetrik. Patlamanın kendisi asimetrik olabilir; genişleyen madde, yakın çevrede halihazırda var olan yıldızlararası gaz ya da tozla çarpışabilir ve eninde sonunda kabuk genişleyerek parçalanmaya başlar.
Ancak eğer süpernova simetrikse ve boş bir uzay bölgesinde gerçekleşmişse, simetrik şekilde genişleyebilir. Henüz parçalanma aşamasına gelmemiş olabilir. Bu nadir bir görüntüdür, ancak imkansız değildir. Bu da Teleios'u oldukça ilginç kılıyor.
Bilim insanlarına göre onun hikayesini anlayabilmemiz için biraz daha gözlem yapmamız gerekecek.
Araştırmacılar şöyle yazıyor:
Yüzey parlaklığı, görünür boyutu ve olası mesafelerine dayalı olarak süpernovanın evrimsel durumuna dair kapsamlı bir inceleme yaptık. Tüm olası senaryoların kendi içinde zorlukları var, özellikle de evrimsel modellerimize göre tespit edilebilir olması beklenen X-ışını yayımının eksikliği dikkate alındığında. Tip Ia senaryosunun en olası olanı olduğunu düşünsek de, herhangi bir senaryoyu kesin olarak doğrulayacak doğrudan bir kanıt bulunmadığını ve bu nesneye dair yeni, hassas ve yüksek çözünürlüklü gözlemlere ihtiyaç duyulduğunu not ediyoruz.
