Manipülasyona ‘özgürlük’

Sosyal medya platformları Facebook ve Instagram’ın çatı şirketi Meta, geçen hafta içerik denetimi yaklaşımını yeniden düzenlediğini, ABD’deki üçüncü taraf doğrulama programını sonlandırdığını ve “topluluk notları” modeline geçiş yaptığını duyurmuştu. Facebook ve Instagram’da “gerçekleri kontrol etme” uygulamasını sonlandırma kararı, sosyal medya platformlarının içerik denetim politikalarında önemli bir değişikliğe işaret ediyor. Şirket, bu adımı ifade özgürlüğünü artırmak ve sansür hatalarını önlemek amacıyla attığını belirtiyor.

Terör ve uyuşturucu

Üçüncü taraf doğrulama platformu, 2016’da başlatılmıştı amaç ise bağımsız uzmanlardan ek bağlam sağlayarak viral asılsız haberlere karşı mücadele etmekti. Ancak Meta, sistemin amaçlandığı gibi çalışmadığını, meşru siyasi konuşmaların sıklıkla uygunsuz bir şekilde etiketlendiğini veya dağıtımının azaltıldığını kabul etti. Meta yeni düzenlemeyle, mevcut doğrulama kontrollerini kaldırmayı, doğrulanmış içeriğin dağıtımını azaltmayı durdurmayı planlıyor. Meta’nın “gerçekleri kontrol etme” uygulamasını kaldırmasıyla, suç içeren paylaşımlarla ilgili tedbirlere devam edilirken, özellikle manipülatif olarak kabul edilen görsel ve yazılı paylaşımlarla ilgili gevşemeye gidilecek. Yeni dönemde, belirli bir etnik, sosyal veya dini grubu hedef alan iddialar yerine terör ve uyuşturucu gibi konulara odaklanılacak.

Yanlışa özgürlük

Meta, Elon Musk’ın sahibi olduğu X’te benimsediği sisteme benzer bir “topluluk notları” sisteminde sosyal medya kullanıcılarının birbirlerinin paylaşımlarını kontrol etmelerine güveneceğini belirtti. Bu, seçimler, sağlık, pandemiler ve silahlı çatışmalar gibi konularda ABD’den yayılan yanlış bilgilerin, Meta’nın 3 milyardan fazla kullanıcısı olduğu dünyanın dört bir yanındaki dijital akışlara sızması konusunda endişelere yol açtı. Meta CEO’su ve yönetim kurulu başkanı Mark Zuckerberg, kararın şimdilik ABD’de geçerli olduğunu söyledi ancak Avrupa’yı “sansürü kurumsallaştıran giderek artan sayıda yasaya sahip bir yer” olarak nitelendirerek, değişikliğin kıtaya da varacağının sinyalini verdi. Sansür iddiasını reddeden Avrupa Komisyonu’nu sözcüsü Paula Pinho, “Dijital Hizmetler Yasası’nın (DSA) bir platformu içeriği kaldırmaya zorlamadığını” söyledi.

‘Korkutucu’

Avrupa Parlamentosu’ndaki “Renew Europe” grubunun lideri Valerie Hayer, “Avrupa, manipülasyon ve dezenformasyonu toplum için bir standart olarak asla kabul etmeyecek. Meta, stratejik ve etik hata yapıyor” dedi. Avrupa Komisyonu, Meta’nın kararını AB’de uygulama öncesi DSA kapsamında risk değerlendirmesi yapması gerekeceği belirtildi. Bir platform DSA’yı ihlal eder, karara uymayı reddederse verilen para cezası şirketin yıllık dünyadaki cirosunun yüzde 6’sı kadarolabiliyor. Fransa Dışişleri Bakanlığı “Avrupa’da temel bir hak olan ifade özgürlüğünün, viral olma hakkıyla karıştırılmaması” gerektiğini belirterek, doğrulanmamış bilgilerin kontrolsüzce yayılmasının demokratik süreçleri baltalayabileceğini belirtti. Avam Kamarası’nın bilim ve teknoloji komitesi başkanı Chi Onwurah, Zuckerberg’in kararının “endişe verici” ve “korkutucu” olduğunu söyledi. 

Etnik-dini paylaşımlar öncelikli olmayacak

Mithat Yurdakul - Meta’nın, çok fazla içeriği sansürleyerek hata yaptığını ifade eden Zuckerberg, platformda terörizm, çocuk cinsel istismarı ve uyuşturucu gibi yasa dışı konulara odaklanmaya devam ederken, göç ve cinsiyet gibi ana akım tartışmalarda kısıtlamaları kaldıracaklarını da belirtti. “gerçeklerin kontrolü” yerine, X platformu tarafından kullanılan “topluluk notları” modeline benzer bir uygulamaya geçecek olan yeni sistem birkaç ay içinde aşamalı olarak devreye alınacak.

Denetim 3. kuruluşlarda

Edinilen bilgiye göre Meta, kendisinden bağımsız haber doğrulayıcılar ile çalışıyor. Uluslararası Haber Doğrulama Ağı ve Avrupa Haber Doğrulama Standartları Ağı sertifikasını alan özel haber doğrulayıcı kuruluşlar; Facebook, Instagram ve Threads’de paylaşılan bilgilerin gerçekliğini inceliyor. Gönderilerin yayılma hızı, kullanıcıların gönderiye “yanlış bilgi” yorumunu yapmasının yanı sıra denetmenlerin kendi tespitleriyle bir içeriğin yanlış olduğuna karar veriliyor. Halen yürürlükte olan uygulamada Meta için çalışan haber doğrulayıcılar; olmayan bir depremi olmuş gibi göstermek, doğrulanmayan bilgileri aktaran mantıksız komplo teorileri, başka bir sorun yüzündün bir şirketi suç işlemekle itham etme, haber kuruluşu olmadığı halde kendini öyle tanıtan internet sitelerinden fabrikasyon şekilde üretilmiş içerikler, alakasız bir olayın kanıtı olarak sunulan gerçek görsel, ses veya video içerikleri, eski bir devlet düzenlemesini güncel gibi sunmak gibi faaliyetleri “asılsız” olarak kabul ediyor. Gerçekte yaşanmayan bir şeyin görüntüsünü sunmak için gerçek bir fotoğrafa görsel eklemek, yapay zekâ kullanılarak oluşturulan medya içerikleri dahil olmak üzere yapay görsel ve videolar da “üzerinde oynanmış” olarak kabul ediliyor. Asılsız ve üzerinde oynanmış içeriklere, en sert şekilde tedbir uygulanırken; ironi ve abartı içeren esprili paylaşımlara ise dokunulmuyor. Yeni dönemde suç içeren paylaşımlarla ilgili tedbir alınmasına devam edilirken, özellikle manipülatif olarak kabul edilen görsel ve yazılı paylaşımlarla ilgili gevşemeye gidilecek.

DSA nedir?

DSA, 2023’te yürürlüğe girdi ve 45 milyondan fazla aktif aylık kullanıcıya sahip büyük çevrimiçi platformların dezenformasyonun yanı sıra diğer yasa dışı veya zararlı faaliyetlerin yayılmasını önlemek için önlemler almasını gerektiriyor. Avrupa Komisyonu kaynaklarının, Hollandalı yayıncı NOS’a, Meta’nın AB’nin yürütme organına konuyla ilgili bir risk analizi göndererek bu yöndeki ilk adımını attığını söylediği iddia edildi.