BM Genel Sekreteri Guterres, Ukrayna'daki Zaporijya Nükleer Santrali'ne denetçi göndermek istiyor

Rusya ve Ukrayna, hafta sonu birbirlerini nükleer santrale saldırı düzenlemekle suçlamıştı. Bugün Japonya'da bir konferansta konuşan Guterres, Avrupa'nın en büyük nükleer santraline saldırmanın "intihar anlamına geleceğini" belirtti.

Ukrayna, Rus bombardımanının Cumartesi günü üç radyasyon sensörüne zarar verdiğini açıkladı. Ukrayna lideri Zelenskiy de Pazar günü televizyonlardan yayınlanan konuşmasında Rusya'yı "nükleer terörle" suçlamış, "Bir terörist devlet nükleer santrale ateş açarken hiçbir ulus kendini güvende hissedemez" demişti.

Rusya'nın ABD Büyükelçiliği ise "Ukraynalı milliyetçiler 5 Ağustos'ta santrali top atışına tuttu, iki yüksek gerilim hattı ve bir su borusu zarar gördü" ifadelerini kullandı.

Yazılı bir açıklama yapan elçilik, kritik altyapının zarar görmesinin bölgedeki Rus birlikleri tarafından engellendiğini belirtti. Geçen hafta da Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) başkanı, santralin "tamamen kontrolden çıktığını" söylemişti.

Associated Press haber ajansının haberine göre Rafael Grossi, Zaporijya nükleer santralinin incelenmeye ve onarıma ihtiyacı olduğunu kaydetti. Grossi, "Herhangi bir nükleer tesiste asla olmaması gereken bir dizi şey oluyor” dedi ve bu tür saldırıların bir nükleer felakete yol açabileceğini vurguladı.

Avrupa'nın en büyük nükleer santrali, çatışmalara yakın bir bölgede. 

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Rusya'yı bu hafta başlarında, Mart ayında ele geçirdiği tesisi Ukrayna güçlerine saldırı düzenlemek için askeri üs olarak kullanmakla suçlamıştı.

Ukraynalı yetkililer, Rusların Ukrayna'nın güneyindeki Dnipro nehri kıyısındaki santralin arazisine asker yerleştirdiğini ve askeri teçhizat depoladığını söylemişti.

Fakat bölgedeki bir Rus yetkili Reuters haber ajansına, Ukrayna güçlerinin tesise saldırmak için Batı tarafından sağlanan silahları kullandığını söyledi. Yevgeny Balitsky, yetkililerin Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na “Rusların nükleer tesisi nasıl koruduğunu, Ukraynalıların ise ona nasıl saldırdığını” göstermeye hazır olduklarını belirtti.

Rusya, Mart ayında Zaporijya nükleer santralini bombalamış ve daha sonra tesisin kontrolünü ele geçirmişti. Tesisteki binalar, Rus bombardımanında hasar görürken, saldırının ardından dünya liderleri Rusya'yı pervasız davranmakla suçlamıştı.

Tesis, halen faaliyet gösteriyor. Tesisteki Ukraynalı personel, Rus kontrolü altında çalışıyor.

'KAZA OLURSA BU BİR DOĞAL AFET OLMAYACAK'

New York'taki BM merkezinde düzenlediği basın toplantısında Grossi, "Durum çok kırılgan. Nükleer güvenliğin her ilkesi şu ya da bu şekilde ihlâl edildi ve bunun devam etmesine izin veremeyiz" dedi.

IAEA Başkanı tesisi ziyaret etmek için mümkün olan en kısa sürede bir misyon oluşturmaya çalıştığını, ancak bunun için hem Ukrayna hem de Rus taraflarının onayının yanı sıra savaş bölgesini ziyaret etmenin içerdiği riskler göz önüne alındığında BM yetkisinin gerekli olduğunu söyledi.

Haziran ayında, Ukrayna’nın devlete bağlı nükleer işletmesi, herhangi bir ziyaretin Rusya'nın oradaki varlığını meşrulaştıracağını söyleyerek, IAEA’yı davet etmediklerini açıklamıştı.

Bu hafta Grossi, kendisinin ve ekibinin Zaporijya nükleer santraline ulaşmak için korumaya ihtiyacı olduğunu söyledi. Bu da hem Rusya hem de Ukrayna'nın işbirliğinin gerektiği anlamına geliyor. Grossi, “Bu misyonun görevini yapabilmesine izin vermeleri için her iki tarafa da ricada bulunuyorum" dedi.

Grossi, AP'ye verdiği demeçte, IAEA'nın tesisteki personelle temaslarının "düzensiz" olduğunu ve ekipman ve yedek parça tedarik zincirinin kesintiye uğradığını söyledi. Ayrıca, incelemeden geçmesi gereken çok sayıda nükleer malzeme olduğunu da sözlerine ekledi.

IAEA Başkanı şöyle konuştu: 

Rusları santrali "nükleer kalkan" olarak kullanmakla suçlayan Blinken, "Tabii ki Ukraynalılar nükleer santralde korkunç bir kaza olma ihtimali nedeniyle ateşe karşılık veremezler" dedi.

1986'da Çernobil santralinde bir reaktör patladığında Ukrayna’nın kuzeyi dünyanın en kötü nükleer felaketinin yaşandığı yer oldu.

Rus kuvvetleri de bu yıl 24 Şubat'taki işgalden hemen sonra Çernobil'i ele geçirdi ancak beş hafta sonra geri çekildi. Sahadaki bilgisayarlar yağmalandı veya hasar gördü, ancak hizmet dışı bırakılan tesisteki gerçek nükleer ekipman etkilenmedi.

Kaynak: BBC News Türkçe