Tokat’ın 'dört' ilçesi

Görkem Evci/ gorkem.evci@milliyet.com.tr - Geçen ay bu köşede bazı günlerin isimlerinin aslında sayılardan ibaret olduğunu görmüştük. Arapça ve Farsça sayılarla ilişkili olan gün isimlerinden sonra bu ay da yine bir şehrimizin aslında bir sayı olan ismine bakalım istedim: Erbaa.

Tokat’a bağlı bir ilçe olan Erbaa, kelime anlamı olarak Arapça “dört” demektir. Sebebi de Erbaa’nın aslında dört nahiyeden oluşması. Erek, Karayaka, Sonusa (Uluköy) ve Taşabat (Taşova) nahiyelerinin hepsine bir zamanlar “nevâhî-i erbaa” deniyormuş. Nevâhî, nahiye kelimesinin çoğulu. Nahiye ise bugün artık bulunmayan, “bucak” da denilen idari bir bölüm. Yani toparlarsak; nevâhî-i erbaa “dört nahiye” anlamına geliyor. Zamanla bu tamlama, dilde her daim kısaltma esas olduğundan sadece “erbaa” olarak anılmaya başlamış. Böylece ilçenin adı da Erbaa’ya dönüşmüş. Kelime aynı zamanda Arapça “çarşamba” demektir. “Yevmü’l erbaa” yani “dördüncü gün” tamlaması kısalarak “erbaa” olarak kullanılmıştır. Zaten geçen ay “çarşamba”nın da Farsça “dördüncü gün” anlamına geldiğinden bahsetmiştim. Erbaa ile ilişkili bir diğer sözcük de Türkiye’de de isim olarak kullanılan Rabia. Rabia, “dördüncü” kelimesinin müennes/dişil versiyonudur. Anı zamanda Osmanlı’da da bir mülkî rütbe. Askerî rütbe olarak yüzbaşıya denk geldiği belirtiliyor.