’Büyük dönüşüm’ün benzersiz merkezi

Görkem Evci/ gorkem.evci@milliyet.com.tr - Arkeoloji, bu alanda çalışan bilim insanlarının dışında ortaya çıkardığı bilgilerle toplumu da heyecanlandıran, şaşırtan bir bilim dalı. Benim için de bilhassa günümüzdeki sosyo-ekonomik düzeni, yaşadığımız hayatı her yönüyle etkileyen Neolitik Dönem, böyle bir merak barındırıyor. Yaklaşık 12 bin yıl öncesinden başlayarak insanoğlunun çok büyük bir devrime imza attığı bu dönemde yerleşik yaşama geçilmesi, tarımsal üretime başlanması gibi kritik süreçler aşıldı. Devamı çorap söküğü gibi geldi ve bugün içinde bulunduğumuz çağa kadar ulaştık... Tüm bu büyük dönüşümün izlenebildiği coğrafyalardan birinde yaşıyoruz. Özellikle Şanlıurfa; Göbeklitepe, Karahantepe, Çakmaktepe, Sayburç gibi yerleşimleri kapsayan Taş Tepeler ile bu dönemi aydınlatmakla kalmıyor, bugüne kadar bildiklerimizi de ters yüz ediyor. İnsanların tarım sayesinde yerleşik yaşama geçtiği bilgisi bu topraklarda yıkıldı ve aksine başka motivasyonlarla yerleşerek tarımsal üretime başlandığını buradan çıkan sonuçlarla öğrendik. Kazı çalışmaları sürdükçe ilginç sonuçlar gelmeye de devam ediyor.

Bine yakın akademisyen

Neolitik Dönem açısından böylesine önemli bir nokta olan Şanlıurfa, 4-8 Kasım tarihleri arasında Dünya Neolitik Kongresi'ne ev sahipliği yaptı. Dünya çapında Neolitik kültürleri anlamaya yönelik olarak 64 ülkeden bine yakın akademisyenin katıldığı kongrede Neolitik Dönem her yönüyle ele alındı. Hem bilim insanları hem de dünyanın farklı noktalarından gelen gazeteciler, Taş Tepeleri de ziyaret etme imkânı buldu. Kongrenin yansımalarına, önümüzdeki yıl boyunca dergimizde yer vermeye, tartışılan konuları sayfalarımıza taşımaya çalışacağız.

’Sembolik dünyaya en çok yaklaştığımız yer’

Taş Tepeler Projesi Koordinatörü Prof. Dr. Necmi Karul da Türkiye'nin Neolitik Dönem açısından önemine ilişkin şunları söyledi: "Anadolu ilk insanın yaşadığı, milyonlarca yıl farklı mekânları kullandığı bir coğrafya. Daha sonra ilk yerleşik toplulukların ortaya çıktığı, ilk üretici yaşamın başladığı yer. Köy oluşumlarının kentlere, onların devlete dönüşümünü izleyebildiğimiz, dünyada bu yönüyle eşsiz bir yer. Dünyanın her yerinde yaşam var, uzun süreci yansıtan kültürel oluşumlar var ama bütüncül olarak baktığımızda bunların hepsini kapsayan bir yer varsa o da Anadolu. Bunların içinde Neolitik Çağ öne çıkıyor çünkü Neolitik Çağ kültürlerinin Anadolu'da eriştiği düzeye baktığımızda o süreci bütüncül olarak anlama fırsatı buluyoruz. İlk yerleşikler, ilk barınaklar, o barınakların kalıcı konutlara dönüşümü, ilk anıtsal yapılar, onların inşa teknikleri, o dönemde kullanılan teknolojiler, belki de en önemlisi -Taş Tepeler Projesi kapsamında- tarih öncesi insanın sembolik dünyasına en çok yaklaşabildiğimiz yerlerden bir tanesi Anadolu. Anadolu'da Neolitik Dönem'in yeri ayrı, Şanlıurfa'nın da Anadolu'daki yeri ayrı diyebiliriz."