Kokladığı her yarışta rekor kırdı! Amonyak tartışması: Doping mi yoksa zehir mi?
28.11.2024 - 07:00 | Son Güncellenme:
1900'lerin başında herkesin şifa sanarak içtiği 'radyum' çok geçmeden acı ölümlere ve hastalıklara sebep olunca gerçek yüzü anlaşılmıştı. Ancak pek çok kişinin faydalı sanarak hayatlarına dahil ettiği amonyak için bu pek mümkün olmadı. Haltercilerin her yarış öncesi kokladıkları bu madde, son olarak Galatasaray-Beşiktaş derbisinde de dikkatleri üzerine çekse de Türkiye'nin gururu Naim Süleymanoğlu için acı sonun adı oldu.
Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Rakibiyle karşılaşmadan önce pek çok sporcu, kendi ritüelini yerine getirir. Bazen sevdiği bir takıyı takan, bazen en uğurlu şarkısını dinleyen sporcuların çoğu da tamamen formlarını yükseltecek şeylere yönelir. Olmazsa olmaz antrenmanların yanında, haltercilerin onlarca kiloluk ağırlıkları kaldırmadan önce koklayıp yüzlerini ekşittikleri koku da buna dahil. Aslında maruz kalındığında neredeyse hiç ‘affetmeyen’ amonyak, sporcular tarafından koklandığında vücutta çok farklı devreleri aktive ediyor. 1900’lerin ilk yarısında bayılan kişilerin ayıltılmasında kolonya ve amonyak kullanımı öneriliyordu. Amonyak, çok farklı amaçlarla da kullanılıyordu. Aslında patlayıcı olan bu ‘zehir’ olimpiyat şampiyonu Naim Süleymanoğlu her dünya rekorundan önce onun kokusunu alıyordu. Öyle ki amonyak Türk halkının zihninde Süleymanoğlu’nun kokladığı anki yüz ifadesiyle kalmıştı. Son olarak da Süper Lig’in 10'uncu haftasında, geçtiğimiz 28 Ekim gecesi oynanan Galatasaray–Beşiktaş derbisinde sahnedeydi!
Amonyak, burun ve sinir sistemini uyararak adrenalin veriyor. Bu da sporculardaki dikkati ve uyanıklığı artırıyor. Yani kapasitesi artan futbolcular için dünya daha hızlı dönüyor, tabii şans da! Ancak ne amaçla kullanılırsa kullanılsın amonyağın tıbbı açıdan bir 'zehir' olduğu gerçeği değişmiyor. Burnu ve solunum yollarını açarak daha derin ve etkili nefes almayı sağlayan bu tehlikeli koku, oksijen alımını artırıyor. Uzmanlar ise solunum yolunda tahrişe, öksürme, nefes darlığına yol açabilen amonyağa 5000 ppm seviyesinde direkt maruziyet olması durumunda akciğerlerde biriken sıvının boğulmaya yol açabileceğine dikkat çekiyor. Devamı ise hızlı bir ölüm…
2018 DÜNYA KUPASI'NDA RUSLARIN BURNUNDA!
Aslında halterde görmeye alışılan amonyak, futbolcular için pek de yabancı sayılmazdı. Dünyanın en büyük karşılaşmalarında, dev turnuvalarda ve milyonlarca hayranı olan futbolcuların burnunda maç öncesi amonyak kokusu canlanıyordu. Yani tam anlamıyla, ‘burnunda şampiyonluk tüten’ futbolcular yeşil sahalarda bir zehirden güç alabiliyordu. Rusya, 2018 Dünya Kupası maçlarında akciğer kapasitesini artırmak için amonyak kullanmakla suçlanmıştı. Özellikle Rusların, penaltılarla kazandıkları İspanya maçında ve penaltılarla kaybettikleri Hırvatistan’la oynanan çeyrek final maçında amonyak kullandıkları iddia edildi. Suçlamaların kaynağı Alman Bild gazetesiydi. Ancak Rus ekibinin doktoru da amonyak kullanıldığını doğruluyordu. Doktor Eduard Bezuglov, Rus futbolcuların maçlardan önce amonyak kokusu aldığını, bunun nefes almaya yardımcı olduğunu ve doping sayılmadığını söylemişti.
Rus ekibin doktorunun açıklamaları pek de tatmin edici olmadı. Sporcular için ‘uyarıcı’ niteliğindeki amonyak, ‘doping’ konusunda tartışmalara neden oluyordu. Çünkü pek de eski sayılmayacak yıllarda, 1983’te doping listesinde kafein, dolayısıyla kahve de dahil edilmişti. Hücrelere daha hızlı kan akımı sağlayan ve daha hızlı enerji üretilmesini sağlayan kafein 2003’te yapılan düzenlemelerle idrar içinde belli bir oranı aştığında kabul edilemez oluyor. Dünya Doping Federasyonu (WADA), yasaklı maddeler listesinin uyarıcılar bölümünde, pek çok kişi için masum sayılan kahve bulunurken amonyağın bulunmaması tartışmaları alevlendiriyor.
'CEP HERKÜL'Ü DE HER REKORDAN ÖNCE KOKLADI
Amonyak koklayan sporcuların sağlıklarında herhangi bir olumsuzluk gözlenmemişti, ta ki Naim Süleymanoğlu’na kadar. Ağırlığının 3 katından 10 kilo fazlasını (190 kilo) kaldırarak ‘dünyanın en iyi haltercisi’ ödülünü kazanan ‘Cep Herkülü’, bunu dünyada başaran tek sporcu olarak tarihe geçmişti. Ancak Süleymanoğlu sayısız başarısı ve dünya rekorunu ne yazık ki ciddi bir hastalığın pençesindeyken kazanmıştı. Vücudundaki amonyak miktarı her geçen gün artıyor ve o artık kendisinden daha güçlü bir savaşçıyla yarışıyordu. Onunki Bulgaristan topraklarından Türkiye’ye uzanan bir yaşama savaşından fazlasıydı artık. Doktorunun açıklamalarında dikkat çeken 2 cümle vardı: “Karaciğer yetmezliğine bağlı kronik enzim ve amonyak yüksekliği devam etmektedir. Bununla ilgili de yoğun bakım tedavimiz sürüyor.” Naim’i ‘Naim’ yapan halter, kollarında rekora yükselmeden önce her seferinde kokladığı amonyak, şimdi vücudunda dolaşıyordu.
Eğer amonyak vücuttan atılamazsa kanda birikerek beyin hasarı, koma ve ölüme neden olabilir. Böbreğin temizleme kapasitesinin azalması nedeniyle böbrek hastalıklarında ve kanda birikiminin atma kapasitesini aşması nedeniyle karaciğer bozukluklarında ‘amonyak’ değeri yükselebilir. Tam da öyle olmuştu, 25 Eylül 2017'de karaciğer yetmezliği sebebiyle tedavi altına alınan Naim Süleymanoğlu’na 6 Ekim 2017'de karaciğer nakli yapıldı. Ancak bu onu kurtarmak için yeterli olmadı ve 12 gün sonra tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yumdu. Naim Süleymanoğlu’ndan geriye 3 olimpiyat, 7 dünya şampiyonluğu, 47 dünya rekoru ve sayısız başarı kaldı. Zehir, dünyanın en güçlü adamını bile yıkmıştı. Koklamakla olmasa bile amonyak, kaderin bir cilvesi gibi Türk halkının şampiyon haltercisini onlardan koparmıştı.
