Sosyal fobi ve çekingenlik

Sosyal fobisi olan kişiler, bir ortama girdiğinde aşırı kaygı nedeniyle huzursuz olan ve içlerinde hep “acaba diğer insanlar hakkımda olumsuz yorum mu yapacak” düşüncesi nedeniyle kendilerini ifade edemeyen bireylerdir. Özellikle bulundukları ortamda samimi olmadığı kişiler olduğunda içine kapanan ve bir an önce ortamdan uzaklaşmaya çalışan sosyal fobili fişiler, yakın arkadaşları ise gayet keyifli vakit geçirebilirler.

Literatürde sosyal anksiyete bozukluğu olarak adlandırılan rahatsızlığa sahip olan bireyler örneğin yol tarifi almak için soru sormakta, beğendiği elbiseyi almak için mağazaya girmekte, toplu taşımaya binmekte zorlanır ve kaçınırlar. Ya eleştirilirsem, ya hata yaparsam yada ya yanlış bir şey söylersem korkusundan dolayı kendisiyle dalga geçebileceği düşüncesine kapılan kişiler sosyal fobi yaşadığının farkında değillerdir ve bu düşünceler neticesinde kişiler yeterli performanslarını sergileyemezler.

Nedenleri ve çekingenlikten farkı nelerdir?

Sosyal fobinin birçok nedeni olsa da, bunlar bazı başlıklar altında toplanabilir. Genetik etmenler bunlardan biridir. Birinci akrabalarında bu rahatsızlığa sahip olan kişilerde sosyal fobiye yakalanma riski bir miktar daha fazladır. Beyindeki bazı kimyasalların değişikliği de buna sebebiyet vermektedir. Örneğin sosyal fobisi olan kişilerdeki serotonin hormonu normalden az bulunmaktadır. Birçok ruhsal problemde olduğu gibi sosyal anksiyete bozukluğunda da travmaların yeri vardır.

Örneğin okulda basit bir nedenden dolayı aşağılanmış olan kişi hayatının geri kalan kısmında çekingen tavırlar sergileyebilir. Bunların yanında aşırı koruyucu, reddedici ve katı tutum sergileyen ebeveynler de sosyal fobiye neden olabilmektedir.

Toplulukta konuşma, sosyal ortamlarda kendini ifade edebilme gibi konularda çekingenlik sık görülen bir durumken sosyal fobi demek için ise kişide korkunun yanı sıra kaçınma davranışlarının olması gerekmektedir. Ayrıca sosyal fobide kişi korkularının aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Eğer gerçekten korku duyulabilmesi anlamlı bir olay varsa, tanı sosyal fobi değildir.

Sosyal fobinin tedavisi nasıldır?

Sosyal fobinin en etkili tedavisi ilaç ve psikoterapinin birlikte uygulandığı tedavi yöntemleridir. İlaç tedavisi ile serotonin eksikliği giderilmeye çalışılırken bilişsel davranışçı terapi ile kişinin olumsuz düşünceleri değiştirilmeye çalışılır. Kişinin zihnindeki abartılı düşüncelerle baş etmesi, davranışlarını engellememesi hedeflenir. Eğer travmatik anı öbekleri çok belirginse travmatik anıları duyarsızlaştırmak için uygulanacak EMDR terapisi başarılı sonuçların alınmasını sağlar.

Psikiyatrist Uzm. Dr. Burak Toprak

www.buraktoprak.com