'Efeler Yolu’nu merak ve keşif ruhu yürütüyor'
04.05.2025 - 02:00 | Son Güncellenme:
SEYHAN AKINCI
İzmir’in Bornova ilçesinden başlayıp Efes-Selçuk’taki Meryem Ana Evi’nde sonlanan 500 km’lik Efeler Yolu, Avrupa Konseyi Kültür Rotaları ağına dahil oldu. Efeler Yolu Projesi Yürütücüsü Prof. Dr. Özgür Özkaya “Efeler Yolu’nu merak ve keşif ruhu yürütüyor” diyor.
SEYHAN AKINCI- Her şey dahil paketlerin yerine farklı rotalarda bulunan doğa yürüyüşlerini tercih edenlerin sayısı giderek çoğalıyor. Sizin de Likya Yolu’nu yürümüş bir iki arkadaşınız vardır muhakkak. Adını yakında daha çok duyacağınız Efeler Yolu da alternatif tatil arayanların gözdesi olmaya aday. Aday, çünkü Efeler Yolu, Türkiye’den Avrupa Konseyi Kültür Rotaları ağına dahil olan 12’nci rota oldu. Üstelik Türkiye’den Avrupa Konseyi’nin Yaylacılık Patikaları ağına dahil edilen ilk kültür rotası olma özelliği taşıyor. İzmir’in Bornova ilçesinden başlayarak Nif dağı ve Bozdağ sıradağlarını geçerek Kiraz’ın yaylalarını dönen ve devamında Aydın sıradağları üzerinden Efes-Selçuk’ta bulunan Meryem Ana Evi’nde sonlanan 500 km’lik Efeler Yolu’nu yürümek için ideal zamanlardayız. Ekiple ya da bireysel olarak yürüyebileceğiniz rotayı Efeler Yolu Projesi Yürütücüsü EÜ Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Özkaya ile konuştuk.
Efeler Yolu, Türkiye’den Avrupa Konseyi Kültür Rotaları (Cultural Route of the Council of Europe) ağına dahil olan 12’nci rota oldu. Bu karar hem bölge hem de ülkemiz için ne ifade ediyor?
Efeler Yolu’nun uluslararası tanınırlığının artması, yolu daha fazla sayıda yurt dışı kaynaklı acentenin çalışması ya da artan sayılarda ferdi sırt çantalının yolu deneyimlemesi anlamına geliyor. Bu sayede yolun ve içerdiği bölgenin daha etkin bir şekilde tanıtımı sağlanacak. Biliyorsunuz Efeler Yolu derdi olan bir yol. Merkezinde köyler var. Bu sayede tarım ve hayvancılığın aksayan taraflarının turizm yoluyla desteklenmesi, kırsaldan genç göçünün önlenmesi, köylerde sosyal hayatın desteklenmesi var, efe/zeybek kültürünün daha etkin bir şekilde tanıtılması var… Diğer yandan sosyal hayatı canlandırıyor, insanlara maddi destekler sağlıyor.
Efeler Yolu ne zamandan beri yürünüyor? Avrupa Konseyi’nin kültür rotasına dahil edilmek ilgiyi artıracak mıdır?
Efeler Yolu, 2023 yılında resmi olarak açıldı. Özellikle son altı ayda işaretleme çalışmalarımızı tam anlamıyla tamamladık. Bugün geldiğimiz noktada, tespitlerimize göre yaklaşık 10 bin kişi Efeler Yolu’nun en az bir etabında yürümüş durumda. Bu ağın bir parçası olmak, sadece Türkiye’de değil, Avrupa genelinde de yola ilgiyi artıracaktır. Üyeliğin Efeler Yolu’nun kültürel ve doğal zenginliğinin daha geniş kitleler tarafından keşfedilmesini sağlayacağından eminiz.
Efeler Yolu’nu yürümenin ideal zamanı ya da yöntemleri var mıdır?
En uygun zamanları ilkbahar ve sonbahar ayları. İlkbahar aylarında su daha bol. Sonbaharda ise manzara… Ancak bir yayla rotası olması nedeniyle yolun yarıya yakın bölümü yaz aylarında bile orman yasaklarından etkilenmiyor. Rotanın bazı bölümlerini yaz aylarında yürüdü insanlar. Benzer şekilde kış ayları boyunca da yüründü rota. Efeler Yolu’nu en az iki ve mümkünse üç kişi yürümeliler. Yol efe yataklarını birbirine bağlayan bir rota. Dolayısıyla oldukça esrarengiz yörelerden, dağ geçitlerinden, gediklerden geçiyor. Bakir coğrafyaları birbirine bağlıyor. İnsanlar yalnız olmamalı. Neyse ki yol her etabının bir köyde sonlandığı bir rota. Bu yüzden bir mühür sistemi ve pasaport var. Efeler Yolu, yürüyüşçülerini günün sonunda köylerde misafir etmek istiyor. Bu her açıdan önemli. Bunun bir nedeni de güvenlik. Bu köylerde efe yatakları var aslında. Köy mührüne sahip işletmeler. Bu insanlar Efeler Yolu yürüyüşçülerini kolluyor, destek oluyor.
Efeler Yolu Pasaportu diye bir şeyden söz ediyorsunuz...
Efeler Yolu’nun her köyünde, yerel halk tarafından kabul görmüş ve köyün kimliğini yansıtan bir sembol seçilerek köy mührü olarak tasarlandı. Dileyen yürüyüşçüler, www.efeleryolu.com ya da yerelde bulunan dost işletmeler üzerinden bir Efeler Yolu pasaportu edinerek, ulaştıkları köylerde, köy mührünü pasaportlarına vurdurabilirler. Mühür sistemi Efeler Yolu yürüyüşçülerinin önüne bir hedef koymak, yolu yürümeyi daha cazip hâle getirmek ve anı oluşturmak amacıyla hayata geçirildi. Köy mührü ise ilgili köyde bulunan dost işletme/aile tarafından pasaportun ilgili sayfasına ıslak olarak tatbik ediliyor. Efeler Yolu köylerini ziyaret eden herkes köy mühürlerini pasaportlarına vurdurabilir. Efeler Yolu pasaport ve mühür sistemi dünyada bir ilk olma özelliğine sahip.
Efeler Yolu üzerinde 27 etap var. Bu etaplar arasında en zorlu olanlar hangileri?
27 ana etap ve bir alternatif hat olmak üzere 28 etap var aslında. En zor etaplar Bozdağ ve sonrası, Karakoyun Yaylası, Kiraz Ovacık Yaylası ve devamında Küçükibrahimler Yaylası ve Cevizli/Balyeri rotaları benim için. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi en güzel etaplar da onlar. Bu etaplarda yılkı atlarıyla yürür yürüyüşçüler. Üzerlerinde kuzgunlar, şahinler uçar. Kurt varlığı söz konusudur. Yol bu bölümlerde en güzel yaylaları geçer. Doğal nirengi kuleleri ve sazdanlar görülür. Bu etaplarda çok dikkatli olunmalı ve sabah çok erken saatlerde yola çıkılmalı. Yürüyüş sırasında disiplinli davranmak ve hızla etap sonundaki yaylaya ulaşmak gerekir.
Efeler Yolu’nu ekiple yürümek isteyenler acenteler veya dağcılık kulüpleri ile irtibata geçebilir. Efeler Yolu ağının parçası olan Etap Sorumluları özel grupları yürütüyor ve bireysel olarak yürümek isteyenlere ise ücret karşılığı hizmet veriyor.
En çok kimler yürüyor Efeler Yolu’nu?
Aslında her yaştan insanı görüyoruz. Genç gezginler de var, aileler, emeklilik hayalini sırt çantasına koyup yola çıkanlar da... Sahada gözlemlediğimiz kadarıyla 7’sinden 70’ine herkes Efeler Yolu’nda kendine bir hikâye buluyor. O yüzden diyoruz ki: Efeler Yolu’nu yaş değil, merak ve keşif ruhu yürütüyor.
Çok etaplı bir kültür rotasını başarıyla tamamlayabilmek için gereken fiziki özellikler nelerdir?
Böylesi bir yolu yürürken herkesin aklına önce dayanıklılık gelir. Kardiyovasküler dayanıklılık, aerobik kapasite ve iyi bir yürüyüş verimi. Ancak bir spor bilimci olarak altını çizebileceğim en önemli konulardan biri iyi bir kas-kemik-tendon bütünlüğü, iyi bir stabilizasyon ve kasın kuvvet üretebilme yeteneği olacaktır. Bunun için düzenli direnç egzersizleri önemli. Bu kültür rotasını baştan sona geçmek için bir süre hazırlık yapan herkes direnç egzersizlerini tamamen göz ardı ederek yalnızca basit koşular, egzersizler yapar. Diğer yandan düşük bir hızla bile yokuş tırmanmak iç yükü maksimal oksijen kullanımı dolaylarına yükseldiğinden, dayanıklılık antrenmanı yaparken sürekli olarak düşük submaksimal yüklere maruz kalmanın yanında yüksek yoğunluklar kullanmak da yararlı olacaktır. Zihinsel ve fiziksel olarak hazırsanız, Efeler Yolu’nu baştan sona yürümek oldukça mümkün.
“Günümüzün modern efe yatakları”
Efeler Yolu Dostu İşletmeleri ağa nasıl dahil oluyor? Hangi kriterler onları dost işletmeler yapmakta?
Öncelikle her biri o bölgede kanaat önderi. Tanınan, sevilen, sayılan insanlar. Efeler Yolu fikrini benimsemiş ve yolun yapımında pek çoğu bizzat destek vermiş insanlar. Haftanın her günü o köydeler. Aslında onlar günümüzün modern efe yatakları. Biz de onlara imkânlar sağlamak için uğraşıyoruz. Şimdi İzmir Valiliği tarafından açıklanan 50 milyon TL’lik bir hibeyi kullanıyorlar. Belirli konularda kendilerine ücretsiz danışmanlıklar yapılıyor. Biz de kalıcı bir Efeler Yolu Dost İşletmeler Ağı’nı sürdürmeye çalışıyoruz.
