Hayvan bulunduranın sorumluluğu

ZAFER İŞERİ - Bir hayvanın bakımını ve yönetimini üstlenen kişilerin yerine getirmesi gereken sorumluluklar kanun koyucu tarafından Türk Borçlar Kanunu’nda kusursuz sorumluluk hali başlığı altında düzenlenmiştir. Türk hukuk düzeni genel kurallarına göre kimse bir başkasının eylemlerinden sorumlu tutulamaz. Ancak kanun koyucu bir hayvanın bakımını ve yönetimini geçici veya sürekli olarak üstlenmiş olan kişileri, bakımını üstlenmiş olduğu hayvanın başka birinin vücut bütünlüğüne zarar vermesi veyahut başka birine maddi zarar vermesi durumunda sorumlu tutmaktadır. Dolayısıyla bir hayvanın bakımını ve yönetimini üstlenen kişi başkasına zarar veren fiilin meydana gelmesinde kusuru olsa da olmasa da hayvanın verdiği zarardan sorumlu olacaktır.

Kanun koyucu hayvan bakımını ve yönetimini sürekli olarak üstlenen kişilerle beraber geçici olarak üstlenen kişileri de sorumlu tutmuştur. Bu hususa bir araziye zarar veren koyun sürüsünün sahibiyle beraber çobanı da sorumlu tutması örnek verilebilir. Hayvanın geçici olarak bakımını üstlenen kişinin sorumlu tutulabilmesi için bu kişin hayvan bakımında ehil bir kişi olması gerekmektedir. Nitekim bir hayvanın bakım ve yönetimini geçici veya sürekli olarak üstlenen kişinin bu sorumluluktan kurtulabilmesi için hayvanın yönetimi ve bakımında gerekli özen ve dikkati gösterdiğini ispat etmesi gerekecektir. Bir köpeğin sahibinin köpeği kaçamayacağı bir kafese koymuş olmasına rağmen birinin bilerek kapıyı açması ve bu durumda zarar görmesi halinde köpeğin sahibi kafes yaptırdığını ispat ederek gerekli dikkat ve özeni gösterdiğini kanıtlamak suretiyle sorumluluktan kurtulabilir.  Anlaşılacağı üzere kanun koyucu burada ispat yükünü hayvanın bakımını veya yönetimini üstlenmiş olan kişiye yüklemiştir.

Açıklanan bilgiler ışığında akıllara başka bir kişinin hayvanı ürkütmesi durumunda yine de hayvan bakımını veya yönetimini üstlenmiş kişinin sorumlu olup olmayacağı sorusu gelebilir. Kanun koyucu bu husus için ayrı bir düzenleme yapmıştır. Bakımı veya yönetimi üstlenilen hayvanın başkası tarafından ürkütülmüş olması sebebiyle hayvanın başkasına zarar vermesi durumunda yine hayvan bulunduran kişi sorumlu tutularak zarar gören kişinin zararını gidermek zorunda kalacaktır.  Ancak bu durumda başkasının zararını gideren hayvan bulunduran kişi hayvanı ürküten kişiden ödemiş olduğu miktarı isteyebilme hakkına sahip olacaktır.

Bu hususlara ek olarak kanun koyucu hayvanın başka bir kişinin taşınmazına zarar vermesi durumunda taşınmaz sahibinin sahip olduğu haklar ve yükümlülükleri düzenlemiştir. Öncelikle kanun koyucu bu durumu bir hayvanın başkasının taşınmazına zarar vermesi olarak belirterek sadece başkasının taşınmazına zarar verildiği durumda bu hususun geçerli olacağının altını çizmiştir. Kişinin taşınmazına bir hayvan tarafından zarar verilmesi durumunda taşınmaz sahibine birden fazla seçimlik hak tanımıştır. Olayın vuku buluş şekline göre taşınmazın sahibi o hayvanı yakalayabilir, zararı giderilinceye kadar alıkoyabilir; hatta durum ve koşullar haklı gösteriyorsa hayvanı diğer yollarla etkisiz hâle getirebilir. Ancak bu fiillerden birini meydana getiren taşınmaz sahibi ivedilikle hayvan sahibine bilgi vermek ve hayvanın sahibinin kim olduğunu bilmiyorsa sahibinin bulunması için gerekli olan tüm girişimlerin yapması gerekmektedir.

Kanun koyucu bir hayvanın bakımını ve yönetimini üstlenen kişileri hayvanın davranışlarından dolayı kusursuz sorumlu tutmuştur. Nitekim olması gereken husus da bu yöndedir. Bir hayvanın bakımını ve yönetimini üstlenmek alelade bir eğlence veya çocuklara verilen bir hediye ya da sadece bir gelir kaynağı niteliğinde olmamalıdır. Hem başka insanların güvenliği için hem de insanların bakımına muhtaç hale gelen hayvanların sağlığını korumak adına büyük bir sorumluluk gerektirmektedir. Bu sebeple bir hayvanın bakımını ve yönetiminin geçici veya sürekli olarak üstlenilmesi insanlar tarafından iyi düşünülerek ve hukuki anlamda da ciddi bir sorumluk altına girildiği hususu dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir.