Bebek Gelişimi: 12.Ay

365 gün! Ne diyeceğimi bilemiyorum. Dilim tutuluyor. Bundan tam 12 ay önce, minik oğlum Can, tatlı bir bahar sabahında evimizi şenlendirmiş ve iki kişilik hayatımıza bambaşka bir anlam getirmişti. Geçen 12 ayda, oğlumuzun baş döndüren bir hızla büyümesine tanık olduk. Yaşantımız eskisinden çok daha farklı artık. Daha az uyuyor, daha çok yoruluyor, kendimize ve Kuzey’le birbirimize daha az zaman ayırabiliyoruz. Ancak şu noktadan geriye baktığımda hiçbir zorluğu anımsamıyorum. Sıkıntıların hepsi bir kuş gibi uçup gidiyor. O sıkıntılar bizi olgunlaştırıyor, bize pek çok şey öğretiyor. En önemlisi anne ve babalarımızın hakkının ödenmeyeceğini.

Şu anda yüzümde kocaman bir gülümsemeyle oğlumu izliyorum. Bizi hergün mutlu ediyor, şaşırtıyor, gülümsetiyor. Doğanın bir mucizesi, kocamla benim meydana getirdiğimiz en güzel ürün.

Bir yaşın kutlu olsun benim canım oğlum. Sağlık, mutluluk, başarı ve şans dolu bir yaşantın olsun. Seni çok, ama çok seviyoruz. Seninle gurur duyuyoruz. Seni her zaman koruyacak ve destekleyeceğiz. İyi ki geldin bu dünyaya, iyi ki bizim bebeğimiz oldun. Daha nice, nice yaşlara oğlum!

Can’ın birinci yaşıyla beraber, Amerikan Tarım, Eğitim, Sağlık ve İnsan Kaynakları Bakanlıklarının ortak çalışmasıyla hazırlanan ve her ay sizlere çevirisini yaptığım, “Sağlıklı Başlangıç, Akıllı Büyüme” broşürlerinin de sonuna geldik. 12 ay boyunca severek okuduğum bu broşürler, bebek bakımıyla ilgili olarak bana çok şey öğretti. Umarım sizin de hoşunuza gitmiştir.

Aşağıda, serinin son broşüründen seçtiğim, 12 aylık bebeklerin tipik gelişimiyle ilgili bilgiler yer alıyor. Ayrıca, Can’ın gelişimi üzerine aldığım notları da, ilgili maddelerin yanına yazdım.

Her zaman olduğu gibi, her bebeğin özel olduğunu ve gelişiminin farklı seyredebileceğini unutmayın. Ancak bebeğiniz yaşıtlarına göre pek çok konuda oldukça farklıysa, doktorunuza danışmayı unutmayın.

Fiziksel Gelişim
- Çoğu bebek 1 yaşında doğum kilosunu üçe katlar ve yaklaşık 8-12 kilo civarına gelir. Boyu ise 70-80cm civarında değişir.
- Bazı bebekler yürümeye başlar, ama, hızlı bir şekilde bir yere gitmek istediklerinde yine emeklemeyi tercih ederler. Yürüme alıştırmaları yaptıklarında, itebilecekleri ve çekebilecekleri oyuncaklardan hoşlanırlar. (Çok uzun zamandan beri ayakta durmasına ve tutunarak eşyadan eşyaya yürümesine rağmen, Can henüz kendi başına yürümüyor. Daha önce ellerinden tutarak yaptırdığımız yürüme egzersizlerine bayılırdı. Ancak emeklemeye başladığından beri, emekleyerek her yere oldukça hızlı gidebileceğini keşfetti. Bu da bence yürüme denemelerine ket vurdu. Şimdi elinden tutup yürütmeye çalıştığımızda, kibarca birkaç adımdan sonra poposunu hemen yere koyup hızla kaçıyor. Yürümesi gelişsin diye, ayakta dururken sapından tutarak itebileceği müzikli bir oyuncak aldık. Ancak oyuncağa henüz fazla ilgi göstermedi. Sanırım düşmekten korkuyor. Bakalım yürümenin faziletlerini ne zaman keşfedecek? Fiziksel gelişim içinde saymalı mı bilmiyorum, ama, Can son dönemde poposunu havaya dikip, ellerini ve ayaklarını yere koyarak ters “V” konumuna gelmeye başladı. Bu şekilde dünyaya ters bir açıdan bakmayı seviyor. Belki de bu hareket yürüme provalarıdır.)
- Yatağından dışarıya tırmanabilir. (Aman diyeyim, bu tırmanma olayı bizden uzak dursun!)
- Kutuların ve dolapların kapaklarını açmaktan hoşlanır. (Son dönemlerde eski bir ıslak mendil kutusunu ona verdim. İçine oyuncaklarını doldurup boşaltmayı ve kapağını açıp kapamayı pek bir seviyor.)
- Yemek yeme, ellerini yıkama, üzerini giyme gibi yetenekleri yavaş yavaş denemeye başlar. İlk anlarda başarılı olamasa da, onu teşvik etmeye devam edin. (Şimdilik sadece kendi kendine yemek yiyor. Bir de çoraplarıyla ayakkabısını sık sık ayağından çıkarıyor. Bazen onu oyun parkına bırakıyorum. Birkaç saniye sonra dönüp baktığımda, tek çorabını çıkarmış bir şekilde bana sallıyor ve gülümsüyor. “Bak ben ne işler başardım gibi…” Bu hali çok hoşuma gidiyor.)

Konuşma Gelişimi
- Tanıdıkları sesleri taklit etmekten hoşlanır ve anlayabileceğiniz birkaç kelime söyleyebilir. (Şimdilik söylediği kelimeler ba-ba, ma-ma, gel-gel-gel, nadiren ki-ki)
- Sizin söylediğiniz kelimelerden büyük kısmını anlayabilir. Mesela kitabındaki bir resmi göstermesini istediğinizde ya da bir oyuncağı vermesini istediğinizde istediğinizi yapabilir. Kitaplara beraberce bakarken nesneleri işaret ederek isimlerini söyleyin. Sonra “kedi nerede? top nerede?” gibi sorulari tek tek sorun. Yanıt vermesi için ona zaman tanıyın. (Can deyince anlıyor. “Baba nerede? Anne nerede” deyince bazen anlıyor ve gittiğimiz yere bakıyor. “Hayır!” kelimesini anlıyor. Bazen buna uyuyor, ancak bazen de inat edip, yapmak istediği şeyi yapmaya devam ediyor. Bu aralar kitaplarına bakıyoruz. İçinde ayı resimleri olan bir hikaye kitabı var. İşaret ederek, “Ayı nerede? Bak ayı burada!” oyununu oynuyoruz. Birkaç kez ben “Ayı nerede?” diye sorunca, ayının resmini göstermeyi başardı. Ancak bu yeteneği kazandığından emin olmak için tekrarlamaya devam edeceğiz.)
- Bebeğiniz bir nesneyi işaret edip, adını söylemeye çalışır, ancak söyleyemezse, doğrusunu söyleyin. Sizi taklit etmeye çalışacak ve zaman içinde konuşması gelişecektir.

Algısal ve Kavramsal Gelişim
- Kitaplardaki ve dergilerdeki resimlere bakmaktan hoşlanır. (Parkında kendi kendine oynarken kitaplarına bakmaktan çok hoşlanıyor. Bazen kitaplarına bakarken, konuşmaya benzer sesler çıkarıp, gülüyor. Çok tatlı bir manzara.)
- Onunla konuştuğunuzda, söylediğiniz pekçok kelimeyi anlar ve sizin konuşmanızdan hoşlanır.
- Kayıp bir oyuncağı bulmak gibi basit problemleri çözebilir. (Bir örtünün altına ya da kutunun içine sakladığım oyuncakları çok uzun zamandan beri buluyor. Emziğini ağzından çıkarıp arkama sakladığımda, hemen arkama dolanıp buluyor. Emziği çok kıymetli.)
- İşler istediği gibi gitmediğinde, yorgun olduğunda ya da bir problemi çözemediğinde huysuzlanabilir.(Parkında oyun oynarken kakasını yaptığında hemen ayağa kalkıp parmaklıklara tutunuyor ve huysuz sesler çıkararak rahatsızlığını belli ediyor. Ama çiş konusunda rahat. Islak gezmeye aldırmıyor.)
- Problem çözme yeteğini gelişmeye başlar. Mesela kendi açamadığı bir oyuncağın düğmesini sizin açabildiğinizi biliyorsa, o oyuncağı açmak için size verir, çoraplarını ayağından çıkarabilir, oyuncağa erişmek için ipinden çekebilir. Bu hareketleri yapmak için sizin onayınızı ister. Alkışlayarak onay verdiğinizde, yeni hareketler yapması için onu teşvik etmiş olursunuz. (Problem çözme yeteneğinin gelişmeye başladığını ilk kez Türkiye’den dönerken uçakta keşfettim ve bu durum beni çok heyecanlandırdı. Can uçakta pencerenin yanında oturuyordu. Ben de eğlensin diye uçağın penceresini açıp kapıyordum. Pencereyi aşağıya indirmek kolay olduğu için rahatlıkla indiriyordu. Ancak yukarıya kaldırmak zordu. Birkaç kez denedikten sonra başaramayınca, ben ona yardımcı oldum. Bu sefer o pencereyi indirmeye, ben de kaldırmaya başladım. Bu oyun Can’ın çok hoşuna gitti. Ancak bir müddet sonra ben sıkıldım. Can pencereyi indirdikten sonra, ben kaldırmadım. Kendi başına da kaldırmayı başaramayınca, beni hayretler içinde bırakan bir şekilde elimi çekip pencerenin yanına götürdü. Açıkça bana ” Ben yapamıyorum, sen yap” diyordu.)
- Bu dönemde bebeğiniz limitlerini keşfeder. Ancak uygun olmayan ya da tehlikeli hareketler yapabilir. Yapmasını istemediğiniz bir hareket yaptığında, kesin kurallarınızı koyun. Sakin ama kararlı bir sesle, bu kuralları bebeğinize tekrar tekrar hatırlatın. Örneğin bebeğiniz saçınızı çekiyorsa “Saçımı çektiğinde canım acıyor. Sürekli saçımı çekersen seni kucağıma alamam” deyin. (Can’ın şu anda öğrenmeye çalıştığı iki kural var: Birincisi, yüzüme yakın dururken gözlüğümü çekip çıkarmak istiyor. İkincisi, Elle yemek yerken, azen elini yemek tabağına sokup, çıkardıktan sonra havada sallıyor. Özellikle püre gibi hafif sulu yemekler yağmur gibi odaya yayılıyor. Bu iki hareketi de yapmaması için sık sık hatırlatmamız gerekiyor. Yavaş yavaş anlamaya başladı. Ama yine de her fırsatta limitleri zorlamaktan geri kalmıyor.)

Sosyal ve Duygusal Gelişim
- Bebeğiniz 1 yaşında çevresindeki insanların hareketlerini kopyalar. Sizin ya da büyük kardeşlerinin davranışlarını taklit edebilir. Kendisiyle aynı yaşta olan bebeklerle yan yana oturup, onların oyun oynama şekillerini taklit edebilir. Ancak henüz beraber oynama kavramı gelişmemiştir. (Türkiye’deyken kuzenlerimin birkaç yaş büyük çocuklarıyla biraraya geldiler. Hakikaten beraber oynama kavramı henüz yok. Ancak onların neler yaptığını ve nasıl oynadıklarını dikkatle izlediğini hatırlıyorum. Aslında genel olarak sokakta gördüğümüz tüm küçük çocuklara karşı çok ilgili. Onların yaşıtı olduğunu biliyor ve sürekli onlara bakıyor.)

Yemek Düzeni
- Yemek yerken kendi kaşığını kendisi tutmak ister. Ancak çok başarılı olmadığı için, yemekleri yere dökmesi normaldir. (Bugün ilk defa kaşığıyla elma püreli muhallebi yiyerek beni mest etti. Tabii yemekleri yere dökme konusunda daha çoook gelişmeye ihtiyacı var. Bugün yine ilk defa fırında pişmiş ve oldukça yumuşamış et parçalarını, püre haline getirmeye gerek olmadan yedi. Daha önce et olarak sadece balık ve tavuk yemişti. Ayrıca dün ilk defa, tabaktaki birkaç tür yiyecek arasından, istediği yemeği parmakla işaret etti.)

12 Aylık Bebeklere Uygun Oyuncaklar
- Kitaplar— Plastik ya da güçlendirilmiş kartondan sayfaları olan ve günlük hayatta bebeğin gördüğü objelerin resimlerini içeren kitaplar
- Bebekler— Yumuşak malzemeden yapılmış, basit bebekler (Can’ın en sevdiği oyuncaklardan biri de, aslında benim olan, ama, şimdi severek oğluma verdiğim, Flat Eric isimli yumuşak bir oyucak bebek. Ara ara ona sarılıp, yumuşak yumuşak sesler çıkararak sevgisini belli ediyor. Tarağıyla onun saçını tarıyor ve emziğini onun ağzına sokmaya çalışıyor. Saç tarama ve emzik verme benim gösterdiğim oyunlar. Ancak sarılma konusunu tamamen kendi keşfetti. Belki de onu arkadaşı olarak kabul ediyor.)
- İçi doldurulmuş oyuncaklar— Yumuşak hayvanlar
- Arabalar— Bebeğinizin taşıyacağı ve yerde yürütebileceği büyüklükte, tek parça, sağlam araba ve kamyonlar
- Kavrama oyuncakları— Değişik dokulara ve kumaşlara sahip olan ve bebeğinizin keşfedebileceği plastik anahtarlar, üst üste konan halkalar ya da değişik şekillerde küpler
- Kum ve su oyuncakları— Kırılmayan kova, kürek, tırmık ve hatta mutfağınızdan bulacağınız plastik bardaklar, tahta kaşıklar
- İnşaat oyuncakları— Üst üste konularak kule yapılabilecek sağlam tahta küpler
- Yap-bozlar— Basit, 2-4 parçalı yap-bozlar
- Aynalar— Bebeğin emeklediği bir duvarın üzerine asılabilecek ya da eline verilebilecek kırılmayan aynalar
- İç içe geçen ya da üst üste konan oyuncaklar (Can bugün ilk defa bizim teşvikimizle plastik halkaları çubuğa geçirdi.)
- Toplar— Değişik boyutlarda ve dokularda toplar
- Resim malzemeleri— Büyük ve toksik olmayan pastel boyalar. Resim yaparken kağıdın kaymaması için, kağıt masanın üzerine bantla yapıştırılabilir. (Bir-iki gün önce ilk defa, benim kucağımda otururken not defteri üzerine tükenmez kalemle çizme denemeleri yaptık. Kalemi tahmin edebileceğiniz gibi oldukça komik bir şekilde tutuyor. Ancak kendi başına çizmeyi başardı. Sanırım resim konusuna ilgi gösterecek. Bu nedenle toksik olmayan ve yaşına uygun boya kalemi konusunu araştırmaya başlayacağım.)
- Müzik aletleri— Sallayabileceği çıngırak ve vurabileceği davullar (Son 5 gündür “alo” deyince elini ya da elindeki herhangi bir oyuncağı telefon tutarmış gibi kulağına götürüyor.)
- Müzik cdleri— Basit çocuk şarkıları ve ninnilerinin bulunduğu cdler

Diğer yazılarım için>> BebekveBen.com
Facebook>> Bebek ve Ben
Twitter>> Bebek_ve_Ben

Pinterest>>

Kaynak
(1)Healthy Start, Grow Smart, Your Twelve-Month-Old Brochure, U.S. Department of Agriculture, U.S. Department of Education, U.S. Department of Health and Human Services, 2002