Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Vermiş olduğum seminerler içinde ailelerin en fazla ihtiyacı olduğunu düşündüğüm ve en fazla ilgiyle dinlenen seminerler; kuşkusuz dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu seminerleridir.

Çünkü bu alanda ilgili, ilgisiz kişilerce paylaşılan bilgiler ve uzmanı olmayan kişilerce yapılan seminerler yüzünden müthiş bir bilgi kirliliği oluşmuş durumdadır.

Dikkat;kısaca konsantre olabilme, belirli bir noktaya yoğunlaşabilme ve uyanıklık hali olarak tanımlanır ve eğitim sürecinde zekâdan bile daha önemli bir unsurdur.

Dikkat dağınıklığı önemli bir sorundur; çünkü çocukların kapasitelerinin çok altında performans göstermelerine, gerçek başarılarının karşılığını almalarına engel olmaktadır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu; çocukların okul başarılarını olumsuz etkilemesinin yanında sosyal ve arkadaşlık ilişkilerini de olumsuz etkileyen bir sorundur.

Belirtileri

Düşünmeden hareket etme

Aşırı hareketlilik

Dikkat eksikliği

Dağınıklık, düzensizlik

Dalgınlık, hayal kurma

Tutarsızlık

Bellek sorunları

Sakarlık, koordinasyon güçlükleri

Sosyal ilişkilerde sorunlar

Düşük benlik saygısı

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu; hayat boyu süren fakat her dönemde farklı şekilde kendini gösteren bir bozukluktur. Bu kişiler çocukluğunda çok hareketli, yerinde duramayan yaramaz çocuklar iken, ergenlikte asi, okul başarısı ciddi derecede düşmüş, sık sık yasal sorunlarla karşılaşan gençler olarak karşımıza çıkabilmekte, yetişkinlikte ise hiperaktivite azalmasına rağmen dikkat eksikliği devam eder ve sık iş değiştirme, unutkanlık, dağınık çalışma, başladığı hiçbir işi bitirememe şeklinde kendini gösterir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun zekâ ile hiçbir alakası yoktur. Zeki bir çocuk dikkat sorunu yaşadığı için düşük başarı gösterebilirken, daha normal zekaya sahip bir çocuk dikkatli ve konsantre şekilde çalışarak daha başarılı olabilmektedir.

Dikkat eksikliği teşhisi en fazla ilkokul yıllarında konmaktadır, çünkü okul dönemiyle birlikte dikkat gerektiren faaliyetler arttıkça bu eksiklik daha fazla gözlemlenmeye başlar ve ilgisizlerdir.

• İlkokul çağındaki çocukların % 3-5’inde görülüyor.

• Her sınıfta en az 1 çocukta DEHB olma olasılığı var.

• Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülüyor.

• Çocukluğunda DEHB olanların %80’ i ergenlikte, %50’i erişkinlikte de bu belirtileri hala taşırlar.

• Erişkinlik döneminde ortaya çıkma olasılığı %1-2 dir

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu kriterleri

7 yaştan önce başlamış olmalı

Kalıcı ve sürekli olmalı (en az 6 aydır)

Birden fazla ortamda görülmeli ( hem ev hem okul)

Yaş ve gelişim düzeyine uygun olmamalı

Dikkat Dağınıklığı Olan Çocukların Ailelerine Tavsiyeler:

Anne babanın doğru disiplin vermesiyle ilgilisi yoktur.

Yapılan davranışlar şımarıklık ve saygısızlıktan kaynaklanmaz.

Akademik başarısızlığın nedeni tembellik, ilgisizlik değildir.

DEHB’ nun zekayla, zekanın da bu sorunla alakası yoktur.

Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklar İçin Öneriler

Dikkat dağınıklığı olan bir çocuğun dikkat süresi diğer çocuklara göre daha kısadır, o nedenle dikkat dağınıklığı, dikkat sorunu yaşayan çocukların ders çalışma programlarının kısa süreli planlanması daha sağlıklı olacaktır.

Örneğin 20 dakika ders ve arkasından 5–10 dakikalık mola şeklinde bir uygulama, çocuğa bir saat ders çalışmaya zorlamaktan daha faydalı olacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu, çocukların değişik bahanelerle molaları uzatmasına ve molalarda televizyon seyredeyim gibi kaçamaklarına izin verilmemelidir.

Yeterince dikkat ve hafıza sorunu olan bu çocukların unutmalarını azaltmak amacıyla verilen görevler açık, net ve kısa olarak anlatılmalı ve ayrıca ‘aferin, iyi gidiyorsun, yaptın mı, başladın mı?’ gibi geri bildirimler çocukların unutmasını azaltacak yaklaşımlardır.

Özellikle okul öncesi ve ilkokulun ilk yıllarında büyük resimli kitaplar çabuk sıkılan ve dikkati çabuk dağılan çocuğun dikkatini toplamasına yardımcı olur ve çabuk sıkılmasını önler. Resimsiz ve uzun kitaplar çocuğa sıkıcı gelecek ve gözünde yapamayacak gibi büyütmesine neden olacaktır.

Hafıza ve dikkat artırıcı çalışma ve oyunlar:

—Şişirilmiş balonu avucun içinde düşürmeden evin içinde dolaşma, yılan şeklinde uzatılmış ipin üzerinden yürümeye çalışma. Bu oyun çocuğun konsantrasyonunu artırmaya yönelik bir oyundur.

Benzer bir çalışma yine tepsi içine konulan bir bardak suyu dökmeden getirebilme gibi etkinlikler.

—Boyama, boncuk dizme gibi dikkat gerektiren el becerileri

—Saklanan eşyayı bulma oyunu: Evin bir odası seçilir ve çocuğa etrafındaki eşyalara dikkatlice bakması söylenir. Çocuk odadan çıkınca eşyalardan biri saklanır. Çocuk odaya döndüğünde saklanan eşyayı bulmaya çalışır.

—Harita üzerinde bir şehri veya ülkeyi bulma oyunu.

—Hatırlama oyunu: Çocuğa bir dakika süresince bir resim gösterilir ve bir dakika sonra resim kapatılır. Daha sonra resimle ilgili sorular sorulur. Çocuğun kıyafeti ne renkti, Saçı ne renkti, kaç çocuk vardı? Gibi

Ya da bizim zekâ testlerinde kullandığımız gibi eksik bir tarafı bulunan resimler gösterilir ve bir süre baktıktan sonra resim kapatılır ve çocuktan resimdeki eksik olan kısmın neresi olduğu bulması istenir.

—Farklı olan resmi bulma: Çocuktan, kendisine gösterilen resimlerden diğerlerine göre farklı olanı bulması ve ne açıdan farklı olduğunu açıklaması istenir.

Örneğin: üç cansız eşyanın yanına bir hayvan resmi konabilir, ya da üç geometrik şeklin yanına bir çiçek, ya da üç balık resminin yanında bir kuş resmi koyarak farklı olanı bulması istenir.

—Şekilleri hatırlama: Anne-baba bir kâğıt üzerine bir takım geometrik şekiller çizerek çocuğa bir dakika süreyle bakması istenir. Daha sonra resim kapatılır ve çocuktan hatırladıklarını çizmesi istenir.

Veya aynı yöntemle birbirinden farklı yıldız, böcek, kuş, elma… Gibi isimler yazılır veya söylenir, daha sonra bunlardan hatırladıklarını söylemesi veya yazması istenir.

—Benzer iki resim arasındaki farkları bulma: Birbirine benzeyen ama aralarında küçük farklılıklar bulunan iki resim çocuğa gösterilir. Bunların arasındaki farklılıkları çocuğun bulması istenir.

—Anlatılan bir öykü veya masalla ilgili sorular sorma: Çocuğa bir hikâye anlatılır ve bu hikâyenin belli kısımları ile ilgili sorular sorulur, bu çalışma ile çocuğun anlatılanlara konsantre olması sağlanır.

—Okuduğunu anlatma: Çocuğa kısa bir okuma parçası verilir ve okuması istenir, daha sonra okuduklarını anlatması istenir. Bu da çocuğun okuduğuna konsantre olmasını ve dikkat etmesini sağlayan bir çalışmadır.

—Son harften kelime bulma: Oyunculardan biri bir kelime söyleyerek oyunu başlatır. Ondan sonra gelen oyuncu, söylenen kelimenin son harfini kullanarak yeni bir kelime söyler. Bu şekilde oyun devam eder.