Şaşılık nedir, risk faktörleri nelerdir?

Şaşılık (Strabismus)

Şaşılık; gözlerin bakış pozisyonunun bir doğrultuda olmayıp, her iki görsel ekseninin farklı yönlere doğru kaymış olması ve tek bir noktada çakışamıyor olması halidir.

Sık olarak görülür, yaklaşık çocukların %4'ünü etkiler ancak erişkinlerde de gelişebilir.

Hayatın ilk 6 ayı içinde ortaya çıkan şaşılıklara ’’infantil şaşılıklar’’denilir.

Yeni doğanda çoğu zaman gözler paralel değildir,gözlerde içe ve dışa kaymalar gözlenir.Bu nedenle bu dönemde kaymanın tespit edilmesi zordur.

Genellikle gözlerin pozisyonu 3.ayda sabit hale gelir.Bu dönemde anne çocuğun gözünün kaydığını ifade ediyorsa bu durum mutlaka değerlendirilmelidir. Ayrıca katarakt, göz tümörleri veya nörolojik hastalıklarda şaşılık ile kendini gösterebileceğinden mutlaka uzman bir göz hekimine danışılmalıdır.

Aile öyküsünde; ailede göz problemi olan var mı, yüksek derecede gözlük, kayma, görme azlığı gibi problemlerin varlığı sorgulanır.

Hamileliğin normal geçip geçmediği, geçirilen ateşli, döküntülü hastalıklar (viral hastalıklar), alınan ilaçlar, bebeğin term olup olmadığı sorgulanmalıdır (Prematür retinopatisi açısından). Kaymanın nasıl fark edildiği, sürekli olup olmadığı, kaç yaşından beri olduğu, bir tek gözünde mi yoksa zaman zaman her iki gözde de gözlenip gözlenmediği, herhangi spesifik bir olay sonrasında gelişip gelişmediği, örneğin travma, konvülziyon gibi bir olaydan sonra mı fark edildiği önemlidir. Ve daha önce kayma için herhangi bir tedavi yapılıp yapılmadığı, varsa gözlüklerinin numaraları, kapama ya da cerrahi tedavi olup olmadığı bilinmelidir.

Öncelikle görme keskinliği her iki gözden ayrı ayrı ölçülmelidir,

Artık gelişen teknoloji ile daha önce göz refraksiyon ölçümünde zorlandığımız bebeklerde plusoptix gibi gelişmiş cihazlarla çok daha rahat ölçümler alabilmekteyiz. Ayrıca plusoptix cihazlarının video özelliği sayesinde göz hareketlerini ve optik akstan sapmaları daha rahat inceleyip daha kolay tanı koymaktayız. Bu cihaz 1 aylıktan itibaren çocuklarda refraksiyon ölçümünde şaşılık ölçümünde kullanılabilmektedir. Göz tembelliği konusunda, optik aks kesafetleri konusunda bize ön bilgiler sunabilmektedir.

Eğer bir görme yollarındaki bir patolojiden şüpheleniyorsak VEP (Visual evoked potential) görsel uyarılmış potansiyel testi yapılabilir.

Kaymanın ilk belirtisi gözlerin aynı noktaya odaklanmamasıdır ancak güneşte bir gözünü kapama, kafasını eğerek veya döndürerek bakma gibi bulgularda kaymanın sonucu olabilir.

Bebeklik dönemi veya okul öncesi dönemde her çocuk muhtemel göz problemleri (şaşılık, göz tembelliği, kırma kusurları veya katarakt, glokom, göz içi tümörler gibi) için muayene olmalıdır. Halk arasında yanlış inanış olarak bebeklikte olan kaymanın büyümekle zamanla düzeleceği düşünülmektedir, ancak bu hatalıdır şaşılık hiçbir zaman büyümekle kendiliğinden düzelmez. Ancak çocuklarda burun kökünün geniş olduğu ve kayma olmadığı halde kayma varmış gibi görünüme yol açan yalancı şaşılık dediğimiz durumlarda zamanla burun kemiğinin gelişmesi ile kayma görünümü düzelmektedir bu da yanlış olarak kaymanın düzeldiğini düşündürmektedir. Böyle durumlarda ayırıcı tanı ve doğru teşhis için mutlaka göz doktoru görmelidir.

Ayrıca ailede şaşılık veya göz tembelliği olan kişiler varsa çocuk mutlaka 1 yaş döneminde göz doktoruna gösterilmelidir.

Ambliyopi şaşılık hastalarında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Ambliyopi halk arasında göz tembelliği olarak bilinen durum; Gözün ya da görsel yolların organik bir bozukluğu olmadan görme keskinliğinde meydana gelen düşüklüktür.

Şaşılık tanısı koyulduktan sonra öncelikle sebep olan etken tesbit edilmeli ve sebebe yönelik tedavi başlanmalıdır. İlk yapılacak tedavi varsa refraksiyon kusurunun tam olarak düzeltilmesidir. Bu çoğu hastada sorunu çözmektedir. Göz tembelliği varsa buna yönelik tedavi planlanmalıdır. Gözlüğe rağmen hala kayma devam ediyorsa cerrahi planlanabilmektedir.

Tedavide amacımız görme gelişimini olumsuz etkilenmeden her iki gözün bir arada kullanılarak gelişiminin sağlanmasıdır. Detaylı bir göz muayenesinin ardından kaymanın sebebine göre tedavi planlanır.

Şaşılık tedavisi ne kadar erken dönemde yapılırsa başarısı o denli yüksek olur. Ancak erişkin dönemde olan şaşılıklarda ya da daha önce tedavi yapılmamış erişkinlerde de cerrahi tedavi ile özellikle çevre görüşte artış sağlanabilir.

Cerrahi tedavi gözlük veya kapamanın alternatifi değildir cerrahi sonrası da gözlük ve kapama tedavisi devam edebilir.

Şaşılık için risk faktörleri nelerdir?

1. Aile bireylerinde şaşılık öyküsünün bulunması, ne kadar çok kişide ve kuşakta şaşılık varsa olasılık artar.

2. Erken doğum, zor doğum veya düşük doğum ağırlığı olması, küvezde kalma, oksijen tedavisi öyküsü

3. İki göz arasında numalarda asimetri (anizometropi) olması veya yüksek hipermetropi

4. Hidrosefali (Beyinde su toplanması)

5. Serebral palsili ve doğum travması geçirmiş çocuklar

Göz Hastalıkları Uzmanı

Op. Dr. Şeyda Atabay