Polikistik over sendromlu kadınlarda gebe kalma süreci

Prof. Dr. Gökalp Öner - Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı / Tüp bebek uzmanlarına belki de en sıklıkla başvuran kadın gruplarından biri olan polikistik over sendromlular nasıl gebe kalır? Polikistik over'lı kadınlarda çok yumurtanın olması iyi mi, kötü mü, yumurta sayısı mı, kalitesi mi önemli? Hadi konuşalım…

Dünya üzerinde 10 kadından birinde görülür, kendi ülkemizde ise görülme sıklığı yüzde 20'lerde olan, yani ortalama her beş kadından birinde görülen bu sendrom, şunu mutlaka belirtelim ki aslında kronik bir rahatsızlıktır. Yani kadın, anne karnında zaten bu sendromu taşıyarak doğar. Üreme çağındaki kadınlar kadın doğum uzmanlarına sıklıkla adet düzensizliği, tüylenme ve hızlı kilo alma gibi şikayetlerle gelir. Başvuran kadınlarda yapılan ultrasonda polikistik over görünümü veya hormonlarda, özellikle AMH yani yumurtalık rezervi değerinin dörtten yüksek olduğunda fark edilir. Ayrıca guatr veya süt hormonu yüksekliği gibi ek hastalıkları da mutlaka ekarte etmek gerekir, öyle ki bu hastalıklar da PKOS’la karıştırılabilir. Bir kadında adetten önceki 14 günde yumurtlama gerçekleşmez. O yüzden toplam döngüsünden 14 gün çıkarılarak ve adetli dönemi de içine katmayarak gebe kalma dönemi hesaplanabilir. 28 günde bir adet gören kadın ilk 14 günde yumurtlarken 35 günde bir adet gören kadında ilk 21 günde yumurtlama gerçekleşir. Adetli iken yumurtlama olmayacağından adet bitimi ile bir sonraki adetten 14 gün öncesi arasında ilişki önerilir. Spermin de bu çatlayan yumurtayı döllemesiyle gebelik çoğu zaman kendiliğinden gelir.

PKOS sendromu nedir?

Polikistik over görünümlü kadınlarda yumurta sayısı normal sayıdan çok çok daha fazladır. Normal şartlarda bir kadında 8-12 sayı arası yumurtayı hekimler normal sayı olarak değerlendirirken, PKOS olan kadınlarda bu sayı ciddi rakamlara dayanır. Çok fazla yumurta sayısına sahip olunmasına rağmen işte bu yumurtaların çatlayamamasıdır PKOS ve dolayısıyla yumurtaların spermi de dölleyememesinden ötürü gebelik durumunu maalesef bu çiftlerde göremeyebiliriz.

Polikistik over sendromda ise bu çok yumurta sayısına bir de adet düzensizliği eklenir.  PKOS görülen hastalardan öncelikle kilosunun yüzde 10'u kadar kilo verilmesi istenir. Çünkü hızlı kilo alımı en sık görülen özellikten biridir. Yüzde 10 kilo kaybı ile bile yumurta kalitesinin ciddi anlamda arttığı gözlemlenir. Akdeniz usulü beslenme özellikle önerilir. Daha sonra folik asit ve D vitamini takviyelerinin alımı da bu çocuk isteminde özellikle bu sendrom için oldukça önem arz eder. Çünkü PKOS görülen çoğu kadında özellikle D vitamini eksikliği görüldüğü için bu takviyeler önemlidir. Yine birçok PKOS grubu kadında şeker direnci görülür. Bu gruptaki kadınlarda da şeker direncini düzenleyici ilaçlar başlatılabilir. Bu tedavi prosedürü uygulanan çiftlerin yaklaşık yüzde 80’inde doğal yoldan gebelik gerçekleşir.

Doğal yollarla olmazsa?

Bu grubun bir de yüzde 20'lik bir kısmı vardır ki maalesef tedavilere olumlu yanıt veremezler. Bu süreçten sonra ikinci aşama olan yumurta takibine geçilir, yumurtalar ilaçlarla büyüterek çatlatır, sperm değerleri iyi ve tüpler açıksa ilişki önerilir. Altı ay içerisinde çoğunlukla yine gebelik elde edilebilir. Bu şekilde de cevap alınamayan, gebelik elde edilemeyen gruba tüp bebek tedavisi başlanır. Tüp bebek tedavisinde yumurta rezervi azlığı gibi bir durum yoktur, embriyo elde edilebilecek bolca yumurta vardır. Sadece bu yumurtaları daha da kaliteli hâle getirecek tedavi uygulamak kalır. Daha sonra da toplanan yumurtalar, yine tedaviyle daha kaliteli hale getirilen spermlerle laboratuvar şartlarında bir araya getirilerek oluşturulan en iyi kalite beşinci gün embriyo transfer edilir. 

Aşılama önerilmez

Sperm sayısı normal olan çiftlerde zaten aşılama yapmanın bir anlamı yok. Çünkü hızda yavaş ve sayıda da az olan spermler aşılama yolu ile yumurtaya iletmek istenir. Ayrıca OHSS dediğimiz yani yumurtanın aşırı uyarılması gibi bir durumu anne adayının yaşaması istenmez. Çünkü verilen ilaçlar yumurtaları aşırı uyarabilir. Tüm yumurtalar aşırı uyarıldığında ve büyüdüğünde, anne adayının karnı  sıvı toplar ve akciğerlere kadar karın sıvı ile dolar. Tüp bebek işte bu noktada oldukça yardımcı oluyor. Embriyo dondurabilmenin bu anlamda ciddi avantajı yaşanır. Tedavi sürecinde tüp bebek tedavisi OHSS’ye neden olmayacak, iğne ile yumurta olgunlaşma şansı verdiği için, bu aşırı uyarılan yumurtaları baskılama fırsatı tanımaktadır.