Karbon nötr etkinliğin formülü

Ceyda Ulukaya- Sel felaketlerinden kuraklığa, su kıtlığından gıda fiyatlarında artışa, iklim krizi en ağır ve doğrudan etkileriyle gündelik hayatımızın merkezindeki yerini koruyor. Krizin başlıca sebebi ise küresel sıcaklık artışına sebep olan sera gazı emisyonları. Başta büyük fabrikalar ve termik santraller gibi fosil yakıt kaynaklı emisyonlar akla gelse de, ulaşımdan tüketime insan kaynaklı hemen her faaliyetin bunda payı var. Peki ne kadar? Karbon ayak izi olarak da anılan sera gazı emisyonları, günümüzde hemen her faaliyet için hesaplanabilir durumda. Bunun büyük çaplı ilk örneğine, hafta başında oynanan Ankaragücü-Fenerbahçe maçında imza atıldı. Yaklaşık 20 bin bilet satışı ve 2500 saha personeliyle gerçekleşen etkinliğin karbon ayak izi 888 ton olarak hesaplandı. Bu, 6830 adet dizel arabanın 50 litrelik depolarını bitirdiklerinde ortaya çıkan sera gazına denk. Ve giderilmesi 40 bin 921 adet gelişmiş ağaç ile ancak bir yılda mümkün.

İklim Değişikliği, Politika ve Araştırma Derneği (İDPAD) ile Ankaragücü futbol takımı ortaklığında yürütülen bu projeyle amaçlanan elbette ilk etapta bir farkındalık yaratmak. Ancak dahası var: Futbol maçı, konser ya da geniş katılımlı bir konferans olsun, akla gelebilecek her etkinlik için uygulanabilen bu hesaplama yöntemi, etkinliği karbon nötr hale getirmenin de ilk adımı. Bu dönüşümün formülünü İDPAD’ın Başkanı Baran Bozoğlu anlattı.

Karbon ayak izi nasıl hesaplanıyor?

Bu tür hesaplamalar için geliştirilen uluslararası standartlar var. Bunlardan biri, bizim de temel aldığımız ISO 14064.  İnsan sayısı, tüketilen elektrik-doğalgaz miktarı, ulaşım, atık miktarı ve su tüketimi dikkate alınarak belirli formüller kullanılıyor. Biz de stada ulaşım, etkinlik öncesi ve süresince elektrik tüketimi, insanların yeme-içme faaliyetleri kaynaklı oluşan atık ve su tüketimini dikkate aldık. Örneğin Ankaragücü, benzer bir maçta 5 ton atık çıktığı bilgisini bize vermişti. Buradaki atık karakterizasyonu da belli. Ya da ulaşımda çoğunlukla, kapalı tribün ve VIP’lerin bireysel araç, şehir dışından gelen takım yöneticilerinin uçak kullandığına dair veriler mevcut. Elektrik tüketimi ise zaten izlenebilir. Biz tüm bu verileri, ISO standardınca belirlenen formüle göre hesaplayarak etkinliğin karbon ayak izine ulaşıyoruz.

İDPAD Başkanı Baran Bozoğlu

Karbon ayak izi en yüksek etkinlik hangisi?

Şu anda bildiğimiz kadarıyla, dünya genelinde yıllık sera gazı emisyonlarının yüzde 0.4’ü futbol etkinliklerinden kaynaklanıyor. Bu, neredeyse gelişmekte olan küçük çaplı bir ülkenin yıllık emisyon miktarına denk. Örneğin Arjantin’in yıllık emisyon miktarına yakın bir oran. O nedenle futbol deyip geçmemek gerekiyor. Bir “bacasız endüstri” olarak insan faaliyetinin en yoğun olduğu alanlardan biri, o nedenle karbon ayak izinde en yüksek orana sahip etkinliklerin başında geldiğini söylemek yanlış olmaz.

Bir etkinliğin karbon ayak izi nasıl azaltılır?

Maç etkinliğini temel alırsak karbon ayak izinde en büyük pay ulaşımda. Bu yüzden etkinlik alanlarının toplu taşımayla ulaşımın kolay olduğu merkezi bölgelerde bulunması ve etkinlik saatlerinde ek seferlerle toplu ulaşımın teşviki çok değerli. İkinci sırada enerji tüketimi geliyor. Etkinliğin düzenlendiği alanda enerji verimli ışıklandırmalar kullanmak, gereksiz aydınlatmalardan kaçınmak, belli alanlarda sensörlü uygulamalar kullanmak emisyon oranında önemli bir azalma sağlıyor. Güneş enerjisine yatırım yine önemli bir hamle, ki günümüzde güneş enerjisinin depolanması gibi yeni çözümler devrede. Atık konusunda ise etkinlik alanlarında geri dönüşüm sistemlerinin güçlendirilmesine, sıfır atık yaklaşımının benimsenmesine ihtiyaç var. Atıklar ayrıştırılarak geri dönüşüme gönderilebilir, hatta kurumlar bu atıkları satarak gelir elde edebilir. Su tüketimini azaltmak için yine sensörlü uygulamaların devreye girmesi fayda sağlıyor.

Karbon ayak izini sıfırlamak mümkün mü?

Elbette. Zaten hesaplamak da sıfırlamak ya da azaltmak için bir başlangıç noktası. Dünyada, özellikle Avrupa, ABD ve Kanada’da karbon ayak izi hesaplama ve azaltma çalışmaları oldukça yaygın. Türkiye de taraf olduğu Paris İklim Anlaşması’yla 2053’te karbon nötr hedefini açıkladı. Bu hedefe ulaşmakta tabii ki sanayi tesisleri ve kömürlü termik santrallere yönelik çalışmalar kritik önem taşıyor ancak yapacağımız tüm faaliyetlerin karbon nötr hale getirilmesi için çalışmaya da ihtiyaç var. Karbon nötr standardı olarak da örneğin PAS 2060 adlı bir uluslararası standart mevcut. Hangi etkinliklerde, nasıl uygulanacağı anlatılıyor. Dernek olarak daha önce toplantı vb etkinlikleri karbon nötr hale getirerek sertifikalandırmasını sağladığımız projeler yürüttük. Özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım ve ağaçlandırma faaliyetleriyle bu hedefe ulaşmamız mümkün oluyor. Karbon nötr dönüşüm gerçekçi ve uygulanabilir bir hedef, yeter ki hep birlikte hareket edelim.

Bireysel çabalar ne kadar önemli?

Bireysel çabalar kesinlikle gözardı edilemez; çünkü bireylerin tüketimi doğrudan fabrikaların üretimini bağlıyor. Birey olarak günlük hayatımızda yapacağımız en ufak hamleler, kahve alırken bardağımızı götürmek, plastik şişe kullanımını azaltmak, ihtiyacımız kadar besin satın almak karbon ayak izimizi azaltmaya büyük katkı sağlıyor. Milyarlarca insanın yaşamını düşünürsek bu ufacık değişimlerin toplamı büyük fark yaratıyor. Ayrıca bu adımların her biri ev ekonomisi için de faydalı.

Hüseyin Aytekin - MKE Ankaragücü Spor Kulübü Basın Sözcüsü

“Futbolun gücünü iklim değişikliği için kullandık”

Futbol, geniş kitleler üzerinde etkisi olan bir oyun. Ankaragücü olarak futbolun sahip olduğu bu etki gücünü, dünyayı yakın gelecekte bekleyen en tehlikeli sorun olan iklim değişikliği konusunda kullanmak istedik. Bu yüzden sezon başında iklim değişikliğine dikkat çekmek adına, geri dönüşüm malzemelerinden üretilen özel bir forma tasarladık. Bu hafta da kulüp olarak Türkiye’de ilk kez bir spor müsabakasında sera gazı emisyonu ölçümü yaptırdık. Toplum olarak tehlikeyi tam olarak anladığımızda, bireysel olarak herkes üzerine düşen önlemleri alacaktır diye düşünüyoruz. Bu ölçümde öncelikli amacımız da bu farkındalığı yaratmaktı. Kısa süre içinde Ankara Üniversitesi ile imzalayacağımız işbirliği protokolü çerçevesinde de bu alanda yeni projeler üretmeye devam edeceğiz.

Karbon nötr olmak

Karbon nötr, herhangi bir faaliyet nedeniyle atmosfere salınan karbondioksite eşdeğer miktarda karbondioksiti uzaklaştırmak anlamına geliyor.