Dünya standartları neler?

SEYHAN AKINCI- Bolu Kartalkaya’da yaşanan otel yangını ardında can kayıpları, büyük acılar ve sorular bıraktı. Kış turizminde güvenlik meselesi önemle ele alınması gereken bir konu. İtalya’nın Trento şehrinde bulunan Trento Üniversitesi’nin ev sahipliğinde gerçekleşen “Avrupa Kayak Alanlarında Güvenlik ve Sorumluluk Kuralları” başlıklı uluslararası atölye konuya dair temel başlıkları masaya yatırdı. 

İspanya, Fransa, İsviçre, Avusturya, Almanya, Hollanda, Birleşik Krallık, Polonya ve İtalya’dan gelen hukuk ve ekonomi bilim insanlarını bir araya getiren atölye, Avrupa kayak alanlarında güvenlik arayışıyla ilgili hukuki ve ekonomik konuları tartışmak ve incelemek için gerçekleşen ilk akademik platformdu. Bu platformun odak noktası, Avrupa Birliği’ne üye devletlerin ulusal mahkemeleri tarafından uygulanan medeni sorumluluk kuralları ve düzenlemelerinin, kayak kazalarının sosyal maliyetlerinin optimal dağılım hedefinin ne kadar başarılı olduğunu değerlendirmekti.

Üye devletler arasındaki mevcut farklılıkların, kayak alanlarının güvenliğini artırmak için kullanılan hukuki kurallar açısından, AB içindeki kış turizmi destinasyonları pazarındaki rekabeti nasıl etkileyebileceği değerlendirilirken; kayak alanlarının güvenlik seviyesini ve kayakçılarla, kayak alanı işletmecilerinin medeni sorumluluğunu etkileyen, Avrupa düzeyinde kurallar oluşturmanın uygulanabilirliği hakkında da öneriler sunuldu.

Avrupa’daki ulusal hukuk sistemi içinde, bölgesel düzenlemelerin heterojenliği nedeniyle kayak alanlarında uygun güvenlik ve sorumluluk seviyesi konusunda farklı yaklaşımlar mevcut. Oturumda işletmeciler arası rekabet ve rekabetçi olmayan maliyetlere yol açabilecek durumların yanı sıra kayak yapmak için gerekli hizmetleri seçen ve satın alan tüketicilere sunulan korunma yöntemleri de tartışılan konular arasındaydı.

Avrupa’da yangın güvenliği düzenlemeleri

Diğer yandan Avrupa ve dünyada her ülkenin kendi yangın güvenlik yönetmelikleri ve gereklilikleri var. Yangın güvenliğini düzenleyen kuruluşlar, imza süreçleri ve uygunluğu kontrol eden kuruluşlar da farklılık gösteriyor. Bununla birlikte, çoğu ülke genel olarak birbiriyle uyumlu olan belirli yangın güvenliği gerekliliklerini düzenlemekte. Çoğu ülkede yönetmelikler şu hükümleri kapsamakta:

*Kurtarma hizmeti hükümleri, uyarı ve kaçış araçları.

*Yangının bileşenler ve montajlar tarafından kontrol altına alınması (iç yangın yayılımı - yapı)

*Binaların içindeki yüzeyler boyunca yangın yayılımının sınırlandırılması (iç yangın yayılımı - kaplamalar)

*Yangının binaların dışındaki yüzeylere yayılmasının sınırlandırılması (dış yangın yayılımı).

Binalarda yangın güvenliğini sağlamak amacıyla, 1988’de Yapı Malzemeleri Direktifi (CPD) ile yangın performansı için performans sınıfları, test ve hesaplama standartlarını içeren bir Avrupa sistemi getirildi. CPD’nin yerini 2013’te Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (CPR) aldı. Ana değişiklik, CPR’nin tüm Avrupa ülkelerinde zorunlu olmasıydı. Binalarda yangın güvenliğine yönelik Avrupa standartları, esas olarak yangın performansının doğrulanmasına yönelik uyumlaştırılmış yöntemlerle ilgilidir.

Yapı Malzemeleri Direktifi’nde altı temel gereklilik getirilmiş ve bunlardan biri yangın güvenliği olmak üzere Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’nde de devam etmektedir. Yangın güvenliği için gereklilikler, yapıların yangın durumunda yük taşıma kapasitesinin belirli bir süre boyunca korunacağı varsayılacak şekilde tasarlanması ve inşa edilmesidir:

*Yük taşıma kapasitesinin belirli bir süre boyunca korunacağı varsayılabilir.

*Yangın ve duman oluşumu ve yayılımı sınırlıdır.

*Yangının komşu yapılara yayılması sınırlıdır.

*Bina sakinleri binayı terk edebilir veya başka yollarla kurtarılabilir.

*Kurtarma ekiplerinin güvenliği göz önünde bulundurulur.

Yapı ürünlerinin yangın performansına tepkisi

Yangına tepki, malzemelerin ilk yangın saldırısına verdiği tepki anlamına gelir ve tutuşmaya kadar geçen süre, alev yayılımı, ısı salınım hızı ve duman üretimi gibi özellikleri içerir. Bu özellikler, yanıcı yapı ürünlerinin yangına katkıda bulunabileceği erken yangın gelişim aşamasında önemlidir. Bina yapı ürünlerinin yangına tepki özellikleri için Avrupa sınıflandırma sistemi EN 13501-1, 2000’de bir komisyon kararıyla uygulamaya kondu. Genellikle Euroclass sistemi olarak adlandırılır ve iki alt sistemden oluşur.

Yapı elemanlarının yangına dayanıklılığı

Yangına dayanıklılık, yapısal elemanların, örneğin duvar elemanlarının, tam gelişmiş bir yangına dayanması ve yalıtım, bütünlük veya yük taşıma kapasitesi gereksinimlerini karşılaması anlamına gelir. Yangına dayanıklılık sınıfları için Avrupa sistemi EN 13501-2’de tanımlanmıştır.

Test sırasında yangına maruz kalma genellikle uluslararası test standardı ISO 834’te tanımlanan ve neredeyse tüm ulusal bina yönetmeliklerinde atıfta bulunulan standart zaman-sıcaklık eğrisine göredir.

Yapısal tasarımda Avrupa uyumu

Yapı mühendisliği için Avrupa’daki tasarım kurallarını standartlaştırmak amacıyla Eurocodes adı verilen bir dizi Avrupa tasarım standardı yayınlanmıştır. Eurocode’lar şunları amaçlamaktadır:

*Gerekli gereksinimleri birleştirmek için ortak tasarım kriterleri ve hesaplama yöntemleri sağlamak.

*Yapıların tasarımına ilişkin ortak bir anlayış oluşturmak.

*Avrupa içinde inşaat hizmetlerinin değişimini sağlamak.

*İnşaat sektöründe araştırma ve geliştirme için ortak bir temel sağlamak.

*Avrupalı inşaat mühendislerinin, mimarların ve imalatçıların rekabet gücünü artırmak.

Riskin azaltılması için yasal çerçeve

“Doğal Kaynaklar ve Çevre Hukuku - Kamu Arazilerindeki Kayak Alanlarında Orman Yangını Riskindeki Sıcak Noktaların Yönetilmesi” başlıklı makaleye imza atan Heidi Ruckriegle, Lauren Mercer ve Leah Fugere’nin değindikleri noktalar da dikkat çekici.

Orman yangınlarına en yatkın ilk 10 eyaletten sekizi (Arizona, Kaliforniya, Colorado, Idaho, Montana, New Mexico, Utah ve Wyoming) kamu arazileri üzerinde önemli kayak alanları işleten Batı eyaletleri.

Ulusal orman arazilerinde faaliyet gösteren kayak alanları kapsamlı federal yasa ve yönetmeliklere uymak zorundadır. Ulusal Çevre Politikası Yasası’nın (NEPA), Orman Hizmetleri ve diğer federal kurumların, federal arazide özel taraflarca gerçekleştirilen orman yangını azaltma projeleri gibi faaliyetleri onaylamadan önce çevresel etkileri göz önünde bulundurmasını gerektirmektedir. Kayak alanı işletmecileri, alanın temel operasyonel çerçevesini geliştirirken titizlik ve özen göstermelidir. Bu, orman yangını risk yönetiminin kapsamlı bir şekilde belgelenmesini, düzenli iç ve dış değerlendirmelerin uygulanmasını, dahili yangın önleme politikalarına uyumun sağlanmasını ve iyileştirme alanlarının sürekli olarak değerlendirilmesini içerir. Bu adımlar yangın azaltma ve müdahale planlamasının geliştirilmesi boyunca atılmalı ve standart çalışan eğitiminin bir parçası olmalıdır.

Merkezler, tesislere özgü orman yangını risklerini belirlemeli ve bu riskleri yönetmek için bir yaklaşım tanımlamalıdır. Kapsayıcı plan, hazırlıklı olma, acil durum müdahalesi ve önlemeyi hedefleyen operasyonel bileşenleri içermelidir. Ayrıca, düzenli yangın riski değerlendirmeleri yapmak üzere yangın güvenliği danışmanları işe alınmalıdır.

Orman yangını riskinin azaltılması konusunda uzmanlara danışmak, sağlam planların geliştirilmesine yardımcı olur. Orman Hizmetleri, yerel itfaiye teşkilatları ve özel danışmanlık firmaları ile yangın uzmanları, hafifletme önlemleri için ayrıntılı, faydalı öneriler sağlayabilir.