Dizin emniyet kemeri ön çapraz bağ!

Prof. Dr. Ahmet Fırat - Ön çapraz bağ, diz ekleminde bulunan ve dizin stabilitesi için hayati öneme sahip dört ana bağdan biridir. Diz eklemi, uyluk kemiği ile kaval kemiği arasında yer alır. Ön çapraz bağ, bu iki kemiği birbirine bağlayan ve dizin hareketlerini kontrol eden önemli bir yapıdır.

Ön çapraz bağ yaralanmaları, özellikle sporcularda ve aktif yaşam tarzı olan kişilerde oldukça yaygın görülen bir diz sakatlığıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılda yaklaşık 200 bin ön çapraz bağ yaralanması meydana geldiği tahmin edilmektedir. Ülkemizde de son yıllarda aktif yaşam tarzı ve spor yapma oranlarının artmasıyla yaralanma sıklığı artmaktadır.

2 çeşit tedavisi var

Ön çapraz bağ yaralanmalarının tedavisi genellikle iki ana kategoriye ayrılır; cerrahi dışı (konservatif) tedavi ve cerrahi tedavi (rekonstrüksiyon).

Cerrahi dışı tedavi genellikle kısmi yırtıklarda, düşük aktivite düzeyine sahip kişilerde veya cerrahi için uygun olmayan hastalarda tercih edilir. Temel amaç, dizin stabilitesini artırmak ve normal fonksiyonelliği geri kazandırmaktır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon ameliyatsız tedavinin temelini oluşturur. Amaç, diz çevresi kasları güçlendirerek dizin dinamik stabilitesini artırmak, hareket açıklığını geri kazanmak ve dengeyi geliştirmektir.

Ön çapraz bağ, kendi kendine iyileşme potansiyeli çok düşük olan bir bağdır; bu nedenle yırtık uçlarının dikilmesi yerine yeni bir bağ yeniden yapılandırılır.

Günümüzde bu ameliyatlar büyük oranda artroskopik (kapalı) yöntemle yapılır. Kopan bağın yerine yeni bir bağ oluşturmak için çeşitli greft (doku) kaynakları kullanılır. Seçilen greft, uyluk ve kaval kemiğinde açılan tünellerden geçirilerek anatomik pozisyonuna sabitlenir. Sabitleme için metal veya eriyebilen vidalar, çapraz çiviler veya diğer tespit sistemleri kullanılır. Cerrahi sonrası rehabilitasyon, ameliyatın kendisi kadar kritik öneme sahiptir. Tam iyileşme ve spora dönüş süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte, genellikle 6 ay ile 1 yıl arasında sürer. Bazı sporcularda bu süre daha da uzayabilir.

Her cerrahi gibi bu ameliyat da yüzde 100 başarı garantisi taşımaz. Yeni bağın yeniden yırtılması oranı genellikle yüzde 3-23 arasında rapor edilmektedir.

ÖÇB ameliyatının başarısız olmasının altında yatan temel nedenler:

1. Cerrahi teknik hatalar

● Yanlış tünel yerleşimi: Uyluk kemiği ve kaval kemiği üzerine açılan kemik tünellerinin doğru açıda ve pozisyonda olmaması.

● Çok önde veya arkada tünel: Greftin sıkışmasına veya aşırı gerilmesine neden olarak gevşemesine veya erken yırtılmasına yol açabilir.

● Çok dik veya çok yatay tünel: Greftin doğal ÖÇB'nin biyomekanik işlevini taklit etmesini engeller, bu da dizde dönme stabilitesi kaybına yol açabilir.

● Uygun olmayan greft gerimi: Greftin cerrahi sırasında çok gevşek veya aşırı gergin bir şekilde sabitlenmesi.

● Yetersiz greft tespiti: Greftin kemik tünellerine yeterince sağlam tutturulamaması, greftin gevşemesine veya kaymasına neden olabilir.

● Yanlış greft seçimi: Hastanın yaşına, aktivite seviyesine veya eşlik eden diğer diz sorunlarına uygun olmayan greft tipinin seçilmesi.

● Eşlik eden patolojilerin gözden kaçması veya tedavi edilememesi: Ön çapraz bağ yaralanmalarına sıklıkla menisküs yırtıkları, kıkırdak hasarları veya diğer diz bağlarında (yan bağlar gibi) yaralanmalar eşlik eder.

2. Yetersiz veya uygunsuz rehabilitasyon

Ameliyatın başarısı, cerrahi kadar iyi planlanmış ve disiplinli bir rehabilitasyon sürecine de bağlıdır.

● Rehabilitasyon programına uyumsuzluk: Hastanın fizyoterapi egzersizlerini düzenli yapmaması.

● Yetersiz kas gücü ve kondisyon: Diz çevresi kaslarının yeterince güçlendirilememesi.

● Diz sertliği: Ameliyat sonrası dönemde dizin yeterince hareket ettirilmemesi veya aşırı iltihaplanma nedeniyle eklemde skar dokusu oluşumu.

● Spora erken dönüş: Diz tam olarak iyileşmeden, yeterli kas gücü, denge ve nöromüsküler kontrol sağlanmadan sportif aktivitelere veya yoğun antrenmanlara erken başlanması.

3. Yeniden yaralanma

Ameliyat başarılı olsa bile, dizin tekrar ciddi bir travmaya maruz kalması.

4. Biyolojik nedenler ve hasta faktörleri

● Greftin iyileşme sorunları: Greftin kemik tünellerine yeterince bütünleşmemesi.

● Bacak aks bozuklukları: Dizilim bozuklukları (örn. parantez bacak, X bacak) ön çapraz bağa anormal yük binmesine yol açarak başarısızlık riskini artırabilir.

● Genetik yatkınlık: Bazı bireylerin bağ dokusu kalitesi veya iyileşme kapasitesi, diğerlerine göre daha düşük olabilir.

● Sigara kullanımı: Sigara, doku iyileşmesini olumsuz etkileyerek ameliyat sonrası iyileşme sürecini geciktirebilir.

● Enfeksiyon: Ameliyat sonrası enfeksiyon, çok nadir olsa da greftin başarısızlığına yol açabilir.

Özetle, ön çapraz bağ ameliyatının başarısızlığı genellikle karmaşık bir durum olup, başarılı bir sonuç için deneyimli bir cerrahın doğru teknikle ameliyatı gerçekleştirmesi, hastanın ameliyat sonrası rehabilitasyon programına tam uyum sağlaması ve olası risk faktörlerinin iyi yönetilmesi kritik öneme sahiptir.