TURFAN’DA BALIK

Nisan ayı geldi, bahar aylarında çiçek açan ağaçlar, bahçeleri parkları süslüyor. Turfan başlığını görünce mevsiminden önce üretilen bir şey geldi hemen aklınıza ama bu turfan başka...

Çin Halk Cumhuriyeti’nin Uygur bölgesine birkaç yıl önce yaptığım gezide en çok dikkatimi çeken yer Turfan olmuştu. Urumçi’den ciplerle koyulmuştuk Turfan’a doğru. Sağımız solumuz Taklamakan Çölü. Sol tarafımızda ufuğa resmi düşen Tanrı Dağları...
Çok sıcak bir havada Turfan şehrine varıyoruz. Çölün ortasında bir vaha... 600 çeşit üzüm var Turfan’da. Bu yeşillik nasıl olmuş, asmalar nasıl su bulmuş? Karızlar sayesinde... Karız kanalları, Tanrı Dağları’ndan topladığı suyu 60 km. çölün altından geçirerek, Turfan’daki yerleşim bölgesine götürüyor. Tanrı Dağları ile Turfan arasındaki bölge çöl olduğundan, suyun aşırı sıcaktan buharlaşmaması için karız su kanalları yerin yaklaşık 100 metre altında konumlandırılıyor. 40 derece sıcaklık düşünülerek bu yola başvuruluyor. Su kaybı önleniyor. Kanalın derinliği 110 metreden başlıyor. Kanallar çölün altında ağ gibi örülmüş. Yer altı su kanallarının toplam boyu 5 bin km. Bu kanal ağında belli aralıklarla kuyular oluşturulmuş. En son Turfan’da 10 metrenin altında açılmış. Sistem tamamıyla yer çekimi kuvvetiyle çalışıyor. Turfan’a can suyu veriyor.

 

Çöl altında Türk mucizesi

Çinliler bu kanalları ülkelerinde üç harikadan biri olarak gösteriyor. Bu kanallar bundan 2 bin 500 yıl önce, M.Ö. 500’lerde Uygur Türkleri tarafından yapılmış. Yüksek derecede matematik ve mühendislik bilimi gerektiren bu kanalların yapımında binlerce kişi hayatını kaybetmiş. Ama sonunda başarmışlar.
Kanallardaki suyun içinde balık göremedim ama balık fosillerinin bulunduğu hediyelikleri aldım. 5 bin km.’yi bulan 416 farklı çıkış yeri olan karız medeniyeti bence dünyanın ilk yedi harikasından biri... İnanılması zor bu karız kanalları, yazları 50 dereceyi bulan Turfan şehrine hayat katmış.
İnsan eliyle 2 bin 500 yıl önce yapılan bu dünya harikası karızlar neden bu kadar ses getirmez? Mısır piramitlerinden, Peru’daki Machu Picchu’dan ne farkı var? Bence fazlası var.
Manavlarda satılan turfanda sebze-meyve deyimi bu Turfan şehrinden adını almaktadır. Ne zaman manavlarda turfanda erik gibi etiketleri görsem, Pekin’den 4.5 saat uçak yolculuğuyla gittiğim Urumçi’den iki saatlik karayoluyla geçtiğim Turfan’ın üzümleri ve karız kanalları canlanıyor gözümde...

 

AHTAPOTLU KALAMARLI NOODLE

Malzemeler:
- 1 adet haşlanmış ahtapot bacağı
- 1 tüp kalamar
- Yarım paket noodle
- 1 adet havuç
- 1 adet kapya biber
- Yarım adet taze soğan
- 1 adet dolmalık biber
- 1 yemek kaşığı zeytinyağı
- 2 yemek kaşığı soya sosu
- 1 litre su
- Yeterince karabiber ve tuz

Yapılışı: Kaynar suda noodle’ları haşlayın. Tavada zeytinyağını ısıtın, halka halka doğradığınız kalamarları ve ahtapotları ekleyip, üç dakika pişirin. Jülyen doğranmış sebzeleri ilave edin. Haşlanmış noodle, soya sosu, tuz ve karabiberi de tavaya ekleyip, birkaç dakika karıştırın. Afiyet olsun.