AYASOFYA TANRISAL BİLGELİK

Malum bu aralar bilen bilmeyen Ayasofya hakkında konuşuyor, yazıyor, çiziyor... Ama ne yazık ki uzman olarak lanse edilen, kimilerinin adlarının önünde uzun akademik titrler bulunan bu zatı muhteremlerin pek çoğunun bırakın Ayasofya’nın tarihini bilmeyi, bir kez dahi gezdiklerinden bile şüphe duymaya başladım. 30 küsür yıldır Ayasofya ile ilgili yaptığım anlatım, sunum ve derslerin sayısı 2 bini çoktan geçmiş olmalı. Bir kez daha anlatmaktan zarar gelmez deyip, aldım yine kalemi elime. Bu hafta önce biraz genel konuları yazalım. Haftaya detaya ineriz. Bu arada sorusu olanlar için e-posta adresim yukarıda.

Hagia Sophia

Öncelikle yapının gerçek adı bu. Dünyanın farklı yerlerinde Hagia Sophia, yani Tanrısal Bilgelik adını taşıyan pek çok kilise var. Ülkemiz sınırları içindekilerin adları ise Ayasofya’ya dönüşmüş zamanla... İznik’te var mesela ve Trabzon’da. Ama sadece Ayasofya derseniz, akla gelen İstanbul’daki oluyor her zaman.

Kim yaptırmış?

Bugünkü Ayasofya ilk değil esasında. İlk kilise 4’üncü yüzyılda, şehir İmparator Büyük Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu’unun yeni başkenti ilan edildikten sonra, Megale Ekklesia adıyla oğlu II. Konstantinos tarafından yaptırılır ve 15 Şubat 360’ta açılır.

404 yılında İmparatoriçe Eudoksia’nın, Ioannes Khrsostomos’u sürgüne göndermesi nedeniyle çıkan ayaklanmada bu ilk kilise yakılır.

II. Theodosios, yanan mabedi aynı yerde yeniden yaptırır ve 10 Ekim 415 yılında kutsanarak ibadete açılır. Ama 532 yılının ocak ayının muhtemelen de 13’ünde başlayan Nika ayaklanmasında kilise yine yakılır. Ayaklanmanın bastırılmasını takiben Justinianus iki Anadolulu mimara, Trallesli Anthemios ve Miletli İsodoros’a, yine aynı yerde, aynı isimde yeni bir kilise inşa etme görevini verir. İşte 917 yıl kilise, 482 yıl cami, 87 yıldır ise Türkiye’nin en çok ziyaret edilen müzelerinden birine ev sahipliği yapan bina o bina! Unutmadan ekleyelim, Tralles’in bugünkü adı Aydın, Milet ise Didim’in Balat Köyü yakınlarında.






İbadete açık mı?

Ayasofya’nın söylenenin aksine uzun zamandır ibadete açık bir bölümünün olduğunu, minarelerinden beş vakit ezan sesi yükseldiğini, Önder Soy isimli bir imamının olduğunu pek az kişi bilmekte nedense.

Haydi adımlayalım...

Öncelikle 3D Mekanlar adlı uygulamayı telefonunuza indirin. Uygulama muhteşem. Açtıktan sonra sırasıyla önce Müzeler’i, sonra da çıkan ekranda Ayasofya’yı tıklayın. Kamera modunu açarak, telefonunuzu görmek istediğiniz yöne sanki fotoğraf çekiyormuş gibi çevirin, oturduğunuz yerden 360 derece etrafınızda döne döne, tavanlara, yerlere baka baka gezin bu muhteşem mimariyi. Uygulamada ‘Sanal Gerçeklik’ seçeneği de mevcut.

Meraklısı için kitap

Değerli meslektaşım, İstanbul Rehberler Odası Başkanı Dr. Sedat Bornovalı’nın son kitabı ‘Ayasofya: Tarihin En Uzun Şiiri’, detaylı bilgi ve özgün fotoğrafların yanı sıra Ayasofya’yı defalarca gezmiş olanların bile kaçırdığı pek çok ayrıntı içermekte.